چنداول که يک واژه‌ی ترکی است، در لغت "گروه و جماعتی را گويند که از لشکر براه روند و فرود آيند" (از برهان قاطع). "فوجی را گويند که برای حفاظت لشکر از پس لشکر می‌آيد، بخلاف هراول." (از آنندراج) (از غياث) (از ناظم الاطباء). پساهنگ. (ناظم الاطباء). بترکی بمعنی ساقه لشکر است که بفارسی دمدار گويند. (از لغت محلی شوشتر نسخه خطی).
همچنان علی‌اکبر دهخدا در معنی اين واژه می‌افزايد: "چندول. چندل: جمعی ا ز مردم كه در عقب لشكرهای منظم حركت می‌كردند؛ حشر، چريك."[لغت نامۀ دهخدا] فرهنگ معین نيز همين معنا را آورده است.[فرهنگ معين]
چنداول يکی از مناطق قديمی کابل است که از ديرباز جامعۀ اهل تشيع در آن سکونت داشته‌اند. در دوران امير عبدالرحمن خان، مردم اين منطقه همانند ديگر مردم افغانستان، سايۀ سنگين سرکوب و اختناق را بر سر خويش حس می‌کردند. اما با باز شدن جو سياسی و مذهبی کشور - در دورۀ شاه امان‌الله - توانستند مراکز مهم مذهبی خويش را در آنجا تأسيس کنند.[کاظمی، محمدکاظم، کربلا و عاشورا در شعر فارسی (قسمت نهم و پايانی)]
موقعيت چنداول
تاريخچۀ چنداول
قيام چنداول
- رجوع شود به: قیام چنداول اسلام‌آباد: شورای ثقافتی جهاد افغانستان، ١٣٦۴ ش.
اصيل‌ترين مردم چنداول کابل را قزلباش‌ها (سرخ‌سرها، که به سبب دستار قزمز رنکی که دارای دوازده ترک به نام دوارده امام اهل تشيع به سر می‌بستند، به اين نام مسمی شدند) تشکيل می‌دهند. قزلباش‌ها، ایلات ترک آناتولی و از پیروان طریقت صوفيه بودند که از آنجا به شمال غرب ايران کنونی (آذربايجان) وارد و ساکن شدند و در تشکيل دولت صفويه نقش مهم بازی کردند. در زمان اقتدار صفويان، قزلباش‌ها وارد خراسان (افغانستان امروزی) شدند و رفته رفته در شهرهای مختلف اين کشور اقامت گزيدند. به‌طور کلی به ارتش ایران را در زمان صفویان، قزلباش می‌گفتند. کيوان سمیعی می‌نويسد:
- "قزلباش‌های افغانستان گويا اعقاب کسانی باشند که از ايران کوچ کردند و همراه قشون نادرشاه به افغانستان رفتند و در آنجا مقيم شدند؛ پيش از آن زمان نيز بارها عده‌ای از قزلباش‌ها با شاهزادگان و امرای صفوی که به حکومت قسمت‌هايی از افغانستان منصوب گرديدند، به آن سرزمين رفتند و اقامت نمودند و اين انتقالات از زمان شاه اسماعيل اول صفوی آغاز شد."[کيوان، سميعی، سردار کابلی، مجلۀ وحيد، تهران: شمارۀ هشتم (۵٦)، سال پنجم - ١٣۴٧ ش، ص ٧٠١]
قزلباش‌هايی که توسط نادرشاه افشار [نادر شاه افشار نیز عده‌ای از طوايف بیات، جوانشیر، افشار، شاهسون، شاه‌آغاسی، کردی و بختیاری را به افغانستان تبعید کرد که در مناطق شیعه‌نشین کابل بويژه چنداول و وزیرآباد اسکان یافتند.] و احمد شاه ابدالی از ايران به افغانستان آورده شده‌اند، در مرکز شهرها ساکن شده و همواره شغل اداری و تجاری داشته‌اند.[*]
محلات چنداول
- گذر جوانشيرها چنداول
- گذر چارسوق چنداول
- گذر خافی‌ها چنداول
- گذر شائين‌چی‌های چنداول
- گذر شاهسون‌ها چنداول
- گذر قرت‌ها چنداول
- گذر قلعه باقرخان چنداول
- گذر قلعه هزاره‌های چنداول
- گذر کبرلوها چنداول
- گذر کله‌خود (کله‌خور) چنداول
- گذر کوچرلوها چنداول
- مسجد سه‌دکان چنداول از جمله مساجد تاریخی شهر کابل و دارای تزئینات گج‌بری و کنده‌کاری چوب بوده که در جنگ‌های اخیر افغانستان ویران شده است.[*]
- مسجد جعفریه چنداول
- تکيه‌خانه عمومی چنداول از قديمی‌ترين تكيه شيعيان در كابل است كه دارای قدمتی بيش از ٨٠ سال است و نخستين اذان شيعه از اين تكيه شنيده شده است.
اين تكيه توسط مرحوم آيت‌الله حجت از علمای شيعه افغانی در دوره نادرخان، پادشاه وقت افغانستان ساخته شده است.[*]
- حیدرقلی سردار کابلی
- ميرزا محمدمهدی خان چنداولی
- علامه بلبل کابلی
1
