- واژه‌شناسی
- موقعیت جغرافیایی
- باغ عدن در قرآن
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
[کتاب مقدس] [قرآن]
باغ عدن (به عبری: גַּן עֵדֶן؛ به انگليسی: «Garden of Eden» و به عربی: «جنة عدن»)، براساس شرحی که در سفر پیدایش در کتاب مقدس آمده جایی است که نخستین پدر و مادر انسان‌ها (یعنی آدم و همسرش حوا) بعد از آفريده شدن توسط خدا آنجا زندگی می‌کردند. این باغ بخشی از داستان آفرينش در ادیان سامی (ابراهیمی) است.[۱]
[↑] واژه‌شناسی
واژۀ «عدن» يا «ایدن» (Eden) که در زبان عبری به صورت «עדן» و به‌معنای دلپزیر است، احتمالاً از زبان مردم آکد (آکاد - Akkadian) و کلمه‌ی «ایدینو» (Edinu) ريشه گرفته باشد که این کلمه آکدی خود نیز منشأ در واژه‌ی «ایدین» (E.DIN) سومری دارد. واژۀ «ایدین» در زبان سومری به‌معنای فلات، زمین مسطح و جلگه وسيع است. اگرچه ارتباط میان اين کلمات و معانی آن‌ها می‌تواند اتفاقی باشد. اما همين‌گونه آشکار شده است که این واژه در میان سومریان باستان برای اشاره‌ی به بین‌النهرین (یعنی جلگه‌ی حاصلخیز و مسطح بین رودهای دجله و فرات امروزی) به‌عنوان دره‌ی بهشت مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
سومری‌ها در جلگه‌ای که امروزه در جنوب عراق قرار دارد می‌زيستند. کلمه‌ی جلگه در زبان سومری ایدن (Eden) است و گمان می‌رود که به احتمال زیاد کلمه‌ی عدن يا ایدن [در زبان عبری] از همین کلمه مشتق شده باشد.
واژه‌ی «پاراديس» (paradise) که مسیحیان آن را به‌عنوان مترادف برای عدن به‌کار می‌برند یک واژه‌ی پارسی است که به‌معنی باغ و گلستان یا شکارگاه محصور است. در ادبیات کتاب مقدس (یوحنا) و در تلمود پردیس معنی خود را از باغ عدن و نمونه‌ی آسمانی آن بر گرفته است. و در ادبیات یهودیان یونان به‌رهبری پولس مسیحیان پردیس را در ارتباط و به‌معنی سرزمین مقدس می‌دانند.[٢]
[↑] موقعیت جغرافیایی
.jpg)
در بارۀ موقعیت جغرافیایی باغ عدن، ميان دانشمندان دينی اختلاف نظر وجود دارد. طبق داستان آفرينش در عهد عتیق، خدا در سرزمين عدن، واقع در شرق، باغی به وجود آورد و آدمی را كه آفريده بود در آن باغ گذاشت. خدا انواع درختان زيبا در آن باغ رويانيد تا ميوه‌های خوش طعم دهند. او در وسط باغ، «درخت حيات» و همچنان «درخت شناخت نيك و بد» را قرار داد. از سرزمين عدن رودخانه‌ای به‌سوی باغ جاری شد تا آن را آبياری كند. سپس اين رودخانه به چهار رود كوچكتر تقسيم گرديد. رود اول «فيشون» است كه از سرزمين حَويله می‌گذرد. در آنجا طلای خالص، مرواريد و سنگ جزع يافت می‌شود. رود دوم «جيحون» است كه از سرزمين كوش عبور می‌كند. ســومين رود، «دجله» اســت كه به‌ســوی شــرق آشــور جاری اســت و رود چهارم «فرات» اســت.[٣]
راهنمای کتاب مقدس دربارۀ مکان باغ عدن می‌نويسد: «اين باغ بر رودهای فرات و دجله، و در محل تقاطع‌شان با رودخانه‌های فيشون و جيحون قرار داشت (٢: ١٠-١۴). رودهای فيشون و جيحون تا كنون پيدا نشده‌اند. فرات و دجله از منطقۀ كوهستانی قفقاز در جنوب غربی آسيا سرچشمه می‌گيرند و به‌سوی جنوب شرقی ادامه می‌يابند و به خليج فارس می‌ريزند.
به اين ترتيب می‌توان گفت كه انسان تقريباً در مركز سطح زمين آفريده شد، چرا كه اين منطقۀ فرات قفقازی تقريباً در مركز نيمكرۀ شرقی، كه بزرگتر از نيمكرۀ غربی است، قرار دارد.»[۴]
اما دائرةالمعارف مختصر کتاب مقدس می‌نويسد: «شناسايی موقعيت باغ عدن (باغ خوشی‌ها و لذت‌ها) غير ممکن است. زيرا، حتی اگر از ويرانی‌های گذر زمان که به سبب حوادث مختلف همچون يغما، غارت و تاخت‌وتازها به وجود آمده، صرف نظر شود، توفان زمان نوح همه چيز را نابود کرد.»[۵]
اين باع، در میان بعضی از مسیحیان، یک استعاره شناخته می‌شود[٦] که وجود خارجی ندارد و برخی از انسان‌شناسان عقیده دارند که باغ عدن محل جغرافیایی خاصی را بیان نمی‌کند. این عقیده همانند نظر یهودیان است که می‌گویند باغ عدن در بُعدی کاملا روحانی است و در واقع در دنیای فیزیکی و مادی ما جایی ندارد.[٧] از سوی ديگر، اين باغ (بهشت) در قرآن نيز يک مکان فراطبيعی توصيف شده است.
[↑] باغ عدن در قرآن
باغ عدن به‌صورت «جنت عدن» که در سوره رعد، آیه ٢٣ و ۱۱ مورد دیگر در قرآن ياد شده است[٨]، به تأثيرپذيری از باورهای مذهبی يهوديان در اين کتاب مقدس راه يافته است. اما چنان که از تعبيرات مختلف قرآن به‌خوبی آشکار می‌شود، باغ‌های بهشتی، نام‌های متعدد و دارای درجات مختلف است و بهطور کلی می‌توان گفت درجات بهشت به اندازه مراتب و مقامات بهشتيان باهم تفاوت دارد.[۹]
پيامبر اسلام، در تفسير آيات سوره الرحمن میفرمايد: «جنتان من ذهب للمقربين و جنتان من ورق لاصحاب البمين» (دو باغ بهشتی از طلا برای مقربان درگاه الهی و دو باغ بهشتی از نقره برای اصحاب يمين است)[۱٠] و از ابن عباس نقل شده که باغ‌های بهشت هشت عدد است: جنة المأوی، دار الجلال، دارالقرار، دارالسلام، بهشت عدن، بهشت خلد، بهشت فردوس و بهشت نعيم[۱۱]. در اين ميان، بعضی از مفسران گفتهاند جنات عدن، وسط بهشت است که در واقع باغ‌های بهشتی محسوب می‌شود.[۱٢]
بههر حال، از ديدگاه اسلام، بهشت وعده الهی است و خداوند مؤمنان پرهیزکار را به چنین پاداشی بشارت میدهد. بنابراين، هر فرد مؤمن طبق شايستگی‌هايی که دارد، پس از مرگ، در اين باغ‌های بهشتی مسکن میگزيند.
از اين رو، بهشت اقامتگاه ابدی مؤمنان و صالحان رستگار در جهان آخرت است و بهشتیان کسانی هستند که به تصریح قرآن، در ترازوی اعمال، کفه‌ی کارهای نیک‌شان از کفه‌ی بدی‌هاشان سنگین‌تر است.
توصیف بهشت در سه سوره الرحمن، واقعه و دهر به‌صورت مفصل و در برخی از سوره‌های دیگر قرآن به‌صورت گذرا و مجمل بیان شده است و به بسیاری از نعمت‌های بهشتی همچون میوه‌ها و باغ‌ها و چشمه‌ساران و زنان پری‌رو با لباس‌های حریر و ... و نیز نعمت‌های معنوی همچون رضوان خداوند و ... اشاره گردیده است.
در این‌که آیا آن بهشت موعود، اکنون نیز موجود است یا نه، میان دانشمندان اسلامی اختلاف نظر است. اکثر آن‌ها معتقدند که بهشت هم اکنون وجود خارجی دارد و برای اثبات ادعای خود به ظواهر برخی از آیات استدلال می‌کنند.[۱٣] خلاصه آن‌که بین آنچه دربارۀ باغ عدن در تورات آمده و آنچه که قرآن به اقتباس از آن مفهوم باغ عدن را گرفته و تحریف کرده است، تفاوت آشکار وجود دارد. زیرا در تورات منظور از باغ عدن، مکان این‌جهانی است، در حالی که باغ عدن قرآن آن‌جهانی (فراطبیعی)، پنهان (در عالم غیب قرار دارد) و غیر قابل دسترس است و اثبات آن هم به‌مراتب دشوار و حتی غیر قابل امکان می‌باشد.
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
يادداشت ٢: در نتيجه‌گيری از اين مقاله، من به اين نتيجه رسيدم که در دورۀ نوسنگی و دوره‌های پس از آن، هنگامی که انسان‌ها به‌جای جمع‌آوری غذا به کشاورزی پرداختند و به‌جای کوچی‌گری دايمی به يکجانشينی روی آوردند، رفته رفته در محيط زيست خود، تغييراتی را به وجود آوردند و از جمله به ساختن باغ‌های پر از نعمت اقدام کردند. اما زمانی که اين باغ‌های اوليه به اثر جنگ‌ها يا تهاجمات دشمنان و يا حوادث طبيعی نابود می‌شدند، تصوير آن‌ها در ذهن‌ها باقی می‌ماند و با گذر زمان و به‌سبب ذهن خيال‌پرداز نسل‌های بعدی به‌شکل روياهای دست نيافتنی در می‌آمد. در اين ميان رهبران دينی جامعه برای ترغيب مؤمنان به کارهای خيريه وعده تحقق اين روياها را به‌عنوان پاداش در زندگی پس از مرگ می‌دادند. بدين ترتيب، پديده‌های کاملاً واقعی شکل تخيلی و ماورای طبيعی به‌خود می‌گرفتند.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- باغ عدن، ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[٢]- برداشت آزاد از مقالۀ بهشت گم‌شده، نویسنده مشخص نيست، ترجۀ شروین دادگر، وبلاگ مرگ زمین و بازگشت خدایان
[٣]- ترجمۀ تفسيری کتاب مقدس، سفر پيدايش، باب دوم: ٨-١۴
[۴]- راهنمای کتاب مقدس، ص ۳٧
[۵]- Garden of Eden, Condensed Biblical Encyclopedia, Bible Study Tools.com
[٦]- باغ عدن، ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
[٧]- بهشت گم‌شده، نویسنده مشخص نيست، ترجۀ شروین دادگر، وبلاگ مرگ زمین و بازگشت خدایان
[٨]- به‌گفته‌ی دکتر شجاع‌الدین شفا، قرآن در یازده آیه (در سوره‌های توبه، رعد، نحل، کهف، مریم، طه، فاطر، ص، مؤمن، صف و بینه) از این باغ به‌صورت «جنات عدن» نام می‌برد و آن را ترکیبی از دو باغ جدا از یگدیگر معرفی می‌کند (الرحمن، آیه‌های ۴٦، ۴٨، ۵۴) ولی در آیۀ ٦٢ از همین سوره به‌وجود دو باغ دیگر اضافه بر این دو باغ نیز اشاره می‌کند. از «باغ عدن» در دو آیه قرآن به‌صورت فارسی «فردوس» یاد شده است (مؤمنون، آیۀ ۱۱؛ اسری، آیۀ ۱٠٧). (رجوع شود به: شفا، شجاع‌الدین، معمای ادیان، ص ۴٧)
[۹]- جنّت يا بهشت، در قرآن ۱۴۲ بار مطرح شده و نام‌های متعدد دارد. از جمله جنّة المأوی (سوره نجم، آیه ۱۵)، جنّات عَدن (سوره رعد، آیه ٢٣ و ۱۱ مورد دیگر)، مقام امین (سوره دخان، آیه ۵۱)، دارالسّلام (سوره انعام، آیه ۱۲٧)، دارالحیوان (سوره عنکبوت، آیه ٦۴)، جنّات النّعیم (سوره یونس، آیه ۱٠)، جنّة الخُلد (سوره فرقان، آیه ۱۵)، جنّات فردوس (سوره کهف، آیه ۱٠٧) و نام‌های ديگر.[بهشت در قرآن: پل سرنوشت‌ساز، بشارت، فروردین و اردیبهشت ۱۳۸۱، شماره ٢۸].
اما در برخی از روايات اسلامی، اين نام‌های متعدد به‌عنوان بهشت‌های گوناگون مطرح شده، از جمله از ابن عباس نقل شده است که "باغ‌های بهشت هشت عدد است: جنة المأوی، دار الجلال، دارالقرار، دارالسلام، بهشت عدن، بهشت خلد، بهشت فردوس و بهشت نعيم." [طبقات بهشت و جهنم، وبگاه انتظار ۱۴؛ به نقل از: پيام قرآن، ج ٦، ص ٣۵٠].يا در جای ديگر، از اين نام‌ها به‌عنوان اوصاف، القاب و درجات بهشت ياد شده است. گيتی شرکا (نويسندۀ ايرانی) می‌نويسد: "بهشت موعود دارای مراتب و درجاتی مانند جنت نعیم، مأوا، عدن و فردوس است، ولی علاوه بر مراتب، اوصاف و القابی کلی دارد ... مثل دارالسلام، دارالارث، دارالرضا، دارالمقام و فوز عظیم ..." [شرکا، گيتی، اوصاف و مراتب بهشت در قرآن: از دارالسلام تا جنت فردوس، مجلۀ گلستان قرآن، تير ۱۳۸۱ - شماره ۱۱۹، ص ۳][۱٠]- پيام قرآن، ج ٦، ص ٣۴۵، به نقل از تفسير در المنثور، ج ٦، ص ۱۴٦
[۱۱]- همان، ص ٣۵٠
[۱٢]- طبقات بهشت و جهنم، وبگاه انتظار ۱۴
[۱٣]- بهشت، دانشنامۀ رشد
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
