راديو افغانستان که در ابتدا راديو کابل و سپس راديو افغانستان کابل ناميده می‌شد، نخستين‌بار در سال ۱٣٠۴ خورشيدی، در پی برنامه‌های ترقی‌خواهانه اعليحضرت شاه امان‌الله در شهر کابل تأسيس شد.[۱]
[↑] رادیو کابل؛ نخستين رادیو در افغانستان
راديو در افغانستان طی پيشينۀ حدود هشتاد ساله‌اش، فراز و نشيب‌های فراوان و حوادث تلخ و شيرين بسياری را پشت‌سر نهاده است. طی سال‌هايی كه لوازم فرهنگ مكتوب (كتاب، روزنامه و ...) هنوز از گستردگی كافی در ميان مردم برخوردار نبود، راديو به‌عنوان يك رسانه اثرگذار از يك سو منبع دريافت اطلاعات و اخبار مربوط به رويدادهای داخلی و خارجی و از سوی ديگر وسيله‌ای برای پر كردن اوقات فراغت قشرهای گوناگون جامعه بود... تاريخ راديو در افغانستان چنين آغاز شد.
در سال ۱٣٠۴ خورشيدی، انجنیر (مهندس) عطاالله برای فراگیری فن‌آوری (تخنيک) رادیو به آلمان فرستاده شد که وی بعد از یکسال در (سـال ۱٣٠۵) همراه با چند تن از متخصصان آلمانی و دو دستگاه فرستنده راديويی به کابل بازگشت.
رادیو کابل، بعد از فراهم شدن مقدمات (نصب دستگاه راديو و تکميل مراحل قانونی و فنی آن)، در میزان سال ۱٣٠٦، برای بار اول، در شهر کابل، از ساختمان موسوم به "کوتی لندنی" که در جوار پل آرتل واقع شده بود، توسط فرستنده کوچکی ٢٠٠ وات، روی موج ٣٦٠ متر، آغاز به نشرات کرد.
وقتی که رادیو در افغانستان افتتاح شد، برخی از همسایگان اين کشور فاقد رادیو بودند. در اين زمان، نشرات رادیو کابل را اخبار داخلی و خارجی، و يك سلسله گفتارهای ادبی، تاريخی، و اجتماعی در بر می‌گرفت.
در آغاز، مسوول نشرات رادیو کابل، محمدمحسن نام داشت. نخستين گويندگان زبان دری در اين راديو، گويا اعتمادی و رقيه ابوبکر و اولين گويندگان زبان پشتو، عبدالجبار و مستوره بودند.
موسیقی هم بخش مهمی از برنامه‌های نشراتی راديو کابل بود، که از جمله آوازخوانان و نوازندگان می‌شود از استاد غلام‌حسین، استاد قربانعلی، استاد نتو، استاد قاسم افغان، استاد غلام‌نبی ياد کرد.
البته، در آن زمان، همه نشرات راديو به‌طور زنده و مستقیم پخش می‌شد. اما عمر این نشرات بسيار کوتاه بود و در سال ۱٣٠٧ به‌سبب اغتشاش ارتجاعی دورۀ سقوی، رادیو کابل از فعالیت باز ماند.
در سال ۱٣۱۴ خورشيدی، کار بازسازی راديو دوباره آغاز شد و در همین سال، دستگاه جدید رادیو از کشور آلمان خریداری و کار ساخت استودیوهای آن در پل باغ عمومی شهر کابل توسط متخصصان آلمانی شروع گرديد و گيرنده‌های آن در یکه‌توت کابل و ساير ولايات افغانستان نصب شد. بدین‌ترتيب، کار پروژۀ رادیو کابل زير نظر سردار محمدنعیم خان، معاون صدارت و وزیر معارف آنوقت به پيش رفت و سرانجام، در حمل سال ۱٣٢٠، نشرات رادیو با بیانیه‌ای سردار محمدنعیم خان رسماً افتتاح شد.
در این هنگام، رادیوهای گوشکی یا کریستال، مانند گوشی تلفن بود که از آن فقط یک نفر می‌توانست استفاده کند. تعداد اين راديوها هم کم و قیمت آن گران بود. از اين روی، همه مردم به آن دسترسی نداشتند. بنابراين، دولت برای استفاده عموم از رادیو، در چهارراه‌ها (چوک‌ها)، پارک‌ها و جاهای پرجمعيت، بلندگو نصب کرد. پس از آن، راديوهای هفت چراغه و ده چراغه، فلپس، زیمینس و فیلکو در بازار کابل آمد که مردم با خرید و نصب آنتن‌های آن در پشت بام‌های‌شان به برنامه‌های رادیو گوش فرا می‌دادند.
اولین رییس نشرات و تخنیکی (فنی) راديو کابل، عـطاالله خان بود و پس از او به‌ترتيب: محمدمحسن، غلام‌جیلانی آریزوی، احمدعلی درانی، علی‌احمد نعیمی و رشید لطیفی و ... به اين سمت رسيدند.
[↑] برنامه‌های راديو
در زمان تاسیس رادیو، که برنامه‌های آن بوسیله‌ای فرستندۀ ٢٠ کیلووات روی موج متوسط ٦٦٠ کیلوسایکل انتشار می‌يافت، برق کابل شبانه‌روزی نبود، از اين جهت، برنامه‌های راديو هم محدود به ساعات معينی می‌شد. بدين‌ترتيب، راديو کابل در شبانه‌روز فقط سه و نيم برنامه داشت.
بخش اول برنامه‌های راديو کابل به مدت یک ساعت در صبح بود و بخش دوم از ساعت ٧ شب آغاز می‌شد و تا ۹:٣٠ شب ادامه داشت.
اين برنامه‌های راديو شامل اخبار داخلی و خارجی، مطالب اجتماعی، ادبی، تاریخی و صحی و موسيقی می‌شد.
با گذشت زمان، راديو کابل رفته رفته، در اثر تحولات، رشد دانش و تکنولوژی و ارتقای سطح فرهنگ و معارف در افغانستان، توجه دولت وقت و مساعی خستگی‌ناپذیر فرهنگیان اين کشور به‌ویژه علامه سلجوقی رییس مستقل مطبوعات را به‌خود جلب کرد و از اين روی، رشد و توسعه بيشتر يافت. چنان که يک گروه از نويسندگان افغان از جمله استاد خليل‌الله خلیلی، استاد علی‌احمد کهزاد، پژواک، رشید لطیفی، گل‌پاچا الفت و ... زير نظر علامه سلجوقی در ساختمانی موسوم به "عمارت کوتی قهوه‌خانه" که در چمن حضوری مواقعيت داشت، جلسه برکزار می‌کردند و برای برنامه‌های راديو مطالب می‌نوشتند. در اين زمان، مدت بخش برنامه‌های راديو يک ساعت بيشتر شد. يعنی بخش اول برنامه‌ها، يک ساعت در صبح و بخش دوم آن سه و نيم در شب انتشار می‌يافت.
در سال ۱٣٣٠ خورشيِدی (۱۹۵۱ ميلادی) دستگاه موج کوتاه به‌روی نشرات خارجی نیز آماده پخش گردید و آنتن‌های سمتی آن در جهت‌های جنوب شرق آسیا و اروپا نصب گرديد و نشرات خارجی شروع به‌کار کرد، که در ابتدا برنامۀ اردو پخش شد و سپس برنامه‌های انگلیسی، آلمانی، عربی، فرانسوی و روسی.
[↑] دورۀ تحول راديو کابل به راديو افغانستان
در اثر رشد و توسعه افغانستان، در سال ۱٣٣۴ خورشيدی (۱۹٦۴ ميلادی) استودیوهای جدید راديو، به‌کمک کشور آلمان، در جادۀ انصاری وزیر محمداکبرخان احداث شد که دارای ٧ استودیو ثبت، دو استودیو پخش و یک تالار بزرگ به گنجایش ۵٠٠ نفر، و دفاتر کارمندان نشراتی و قنی (تخنیکی) و اداری می‌باشد و رادیو افغانستان، تاکنون در آنجا موقعیت دارد. واضح است که با اين تحول، برنامه‌های راديو از لحاظ کمی و کیفی رشد و توسعه يافت و نشرات آن سراسری شد. در نتيجه، نام "رادیو کابل" که نشرات آن منحصر به شهر کابل و پيرامون آن بود، به "رادیو افغانستان" تغيير کرد.
[↑] تاريخچه راديو افغانستان
فعاليت راديو وسيع‌تر از تلويزيون است. در سال ۱۹٧٦ تعداد ۱۱۵٠٠٠ گيرندۀ راديويی وجود داشت ليكن تعداد گيرنده‌های فعلی آن مشخص نيست. فعاليت راديو از سال ۱٣٢٠ آغاز گرديد كه برای مدتی محدود به كابل بود. تا پايان سال ۱٣٧٠ هم برنامه‌های راديو بيست‌وچهار ساعته نبود و معمولاً از صبح شروع می‌شد تا پاسی از شب. پس از روی كار آمدن دولت مجاهدين، به دليل درگيريها ساعات پخس راديو كاهش يافته و روزانه از ده ساعت تجاوز نمی‌كرد. برنامه‌های راديو به زبانهای فارسی (دری) و پشتو تهيه می‌شد. برنامه‌هايی هم به زبانهای ازبكی، تركمنی، بلوچی، نورستانی، پشه‌يی و ... تهيه می‌شده است. در پانزده استان كشور راديوهای محلی وجود داشته، كه علاوه بر پخش برنامۀ سراسری، چند ساعت نيز برنامه‌های محلی داشته‌اند. در زمان طالبان فعاليت راديو باز هم محدودتر گرديد. پس از سقوط طالبان فعاليت راديو گسترش يافت هر چند كه فرسوده و قديمی بودن تجهيزات و وسايل پخش راديو مانع از رشد كافی و گسترش آن به سراسر كشور می‌شد ولی با كمك كشورهای ديگر فعاليت راديو رو به افزايش بوده و پيش‌بينی می‌شود در آينده رشد بيشتری يابد.
طی دو سه دهه گذشته به‌دليل مشكلات و ضعف‌های متعددی كه بر سيستم راديوی افغانستان حاكم بوده و يا بر سراسر كشور گسترش نداشته، راديوهای خارجی نقش زيادی در برقراری ارتباط خبری با مردم افغانستان داشته‌اند، مردم مناطق مختلف اخبار تحولات افغانستان و جهان را معمولاً از طريق راديوهای خارجی دريافت می‌كردند.
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[↑] :
[٢]
[٣]
[۴]
[۵]
[٦]
[٧]
[٨]
[۹]
[۱٠]
[۱۱]
[۱٢]
[۱٣]
[۱۴]
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]
[٢۱]
[٢٢]
[٢٣]
[٢۴]
[٢۵]
[٢٦]
[٢٧]
[٢٨]
[٢۹]
[٣٠]
[٣۱]
[٣٢]
[٣٣]
[٣۴]
[٣۵]
[٣٦]
[٣٧]
[٣٨]
[٣۹]
[۴٠]
[۴۱]
[۴٢]
[۴٣]
[۴۴]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط … برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱: بصیراحمد حسین‌زاده، از رادیو کابل تا رادیو افغانستان
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- نخستین رادیو در افغانستان (رادیوکابل در سال ۱٣٠۴)، وب‌سايت راديو تلويزيون ملی (RTA)
[۲]-
[۳]-
[۴]-
[۵]-
[۶]-
[٧]-
[۸]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱۲]-
[۱۳]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱۶]-
[۱٧]-
[۱۸]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[٢۱]-
[٢۲]-
[٢۳]-
[٢۴]-
[٢۵]-
[٢۶]-
[٢٧]-
[٢۸]-
[٢۹]-
[۳٠]-
[۳۱]-
[۳۲]-
[۳۳]-
[۳۴]-
[۳۵]-
[۳۶]-
[۳٧]-
[۳۸]-
[۳۹]-
[۴٠]-
[۴۱]-
[۴۲]-
[۴۳]-
[۴۴]-
[۴۵]-
[۴۶]-
[۴٧]-
[۴۸]-
[۴۹]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
□
□
[برگشت به بالا] [گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله]
