- بخش‌های دستگاه تناسلی مرد
- وظایف دستگاه تناسلی مرد
- تغییرات حاصل از بلوغ در پسران
- روند تولید اسپرم
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
[دستگاه تناسلی] [کالبدشناسی انسان]
دستگاه تناسلی مرد یا دستگاه تولید مثل مردانه (Male reproductive system)، دستگاهی در بدن مردان است که وظیفهٔ بنیادی‌اش تولید مثل است[۱]. با این حال، هدف از ارگان‌های سیستم تناسلی مرد، انجام وظایف زیر است:
- تولید، نگهداری، حمل و نقل اسپرم (سلول‌های تولید مثل مرد) و مایع محافظ (سمن)
- تخلیه اسپرم در دستگاه تناسلی زن در هنگام رابطه جنسی
- تولید و ترشح هورمون‌های جنسی مردانه مسئول نگهداری سیستم تناسلی مرد
بر خلاف دستگاه تولید مثل زن، بیشتر از اعضای دستگاه تناسـلی مـرد در خـارج از بـدن قـرار دارد. این عضـوهای خارجـی شـامل آلت تناسـلی (Penis)، کیسۀ بیضه (Scrotum) و بیضه‌ها (Testicles یا Testes) می‌شوند[٢].
[↑] بخش‌های دستگاه تناسلی مرد
اعضای تناسلی مرد از آلت تناسلی، بیضه و کیسه بیضه که بیضه‌ها در آن آویزان هستند، تشکیل شده است که هر یک کارکردهای خاص خود را دارند. 
[↑] آلت تناسلی (Penis)
به آلت تناسلی مردانه کیر (نری، ذَکَر، قضیب یا چُل) گفته می‌شود. آلت تناسلی بيشتر برای برقراری رابطه جنسی و سكس (آمیزش جنسی) و لذت جنسی مورد استفاده قرار می‌گيرد. این عضو در مردان به‌صورت استوانه‌ای شکل می‌باشد که از سه قسمت تشکیل شده است. ریشه (root) یا محور (shaft)، که به دیواره شکم در بدن متصل است، سر آلت (glans)، که قسمت مخروطی شکل در انتهای آلت تناسلی مرد است. سر آلت در زبان انگلیسی "the head of the penis" هم نامیده می‌شود، و پوست ختنه‌گاه (foreskin) که یک لایه از پوست است که سر آلت تناسلی مرد، از آن پوشیده شده است. از دیر باز، در برخی از فرهنگ‌ها مانند آیین یهود و دین اسلام این پوست ختنه‌گاه با روش‌های مختلف حذف می‌شود که به این روش ختنه (circumcision) می‌گویند. 
دهانه مجرای خروجی مثانه و انجام لوله‌ای حمل و نقل ادرار و مایع منی در نوک آلت تناسلی مرد قرار دارد. آلت تناسلی مرد همچنین شامل تعدادی از پایانه‌های عصبی حساس است.
بدنه استوانه‌ای شکل آلت تناسلی مرد، از ۳ بافت تودرتو شکل گرفته است. این بافت‌ها اسفنجی شکل هستند و در واقع مانند جک‌های بادی عمل می‌کنند به این‌صورت که حاوی سلول‌هایی می‌باشند که در هنگام تحریک جنسی، با ارسال پیام عصبی و ترشح هورمون‌های خاص در بخش استوانه‌ای آلت آب را به‌خود جذب می‌کنند و مانند بادکنک‌های پر از آب به‌هم فشار آورده و سبب خیزش و نعوظ آلت تناسلی می‌شوند و پوست آلت هم کاملآً قابل کشش است.
[↑] کیسه بیضه (Scrotum)
کیسه بیضه یا کیسه خایه[۱٠]، که بیضه‌ها در آن آویزان هستند، کیسه‌ای است که در جنس نر همه پستانداران وجود دارد. این کیسه از جنس ماهیچه صاف است که به صورت غیر ارادی دمای خایه‌ها را تنظیم می‌کند. خایه‌ها پیش از تولد در داخل شکم قرار دارند و کمی قبل از تولد وارد کیسه خایه می‌شوند. دمای کیسه خایه ۳ درجه پایین تر از دمای بدن است. یعنی دمای آن در حدود ۳۴ درجه سانتی گراد است. با این حال وقتی دمای محیط سردتر از ۳۴ درجه باشد، ماهیچه‌های کیسه خایه منقبض می‌شوند و خایه‌ها به زیر شکم می‌چسبند و گرم می‌شوند. و برعکس، وقتی هوا گرم تر از ۳۴ درجه باشد ماهیچه‌های کیسه خایه به حالت استراحت در می‌آیند و خایه‌ها از شکم فاصله می‌گیرند و خنک تر می‌شوند و شرایط را برای اسپرم‌سازی مهیا می‌کنند.
[↑] بیضه‌ها (Testicles)
بیضه یا خایه، غدهٔ جنسی است که در همهٔ پستانداران نر وجود دارد. خایه محل تولید اسپرم (گامت نر) است. این اندام دارای لوله‌های پیچ خوردهٔ فراوانی است که لوله اسپرم‌ساز نام دارند و اسپرم‌سازی درون این لوله‌ها انجام می‌شود. سپس اسپرم‌های تولید شده به لوله دیگری درون خایه که اپی دیدیم نام دارند منتقل و در آنجا ذخیره می‌شوند. خایه بخش عمده‌ای از هورمون‌های جنسی مردانه مانند تستوسترون را نیز ترشح می‌کند.
هر بیضه حاوی لوله‌های سمینیفر است که اسپرم می‌سازند. اسپرم در اپیدیدیم (لوله‌ای پیچ در پیچ در پشت هر بیضه)، نگهداری می‌شود. یک لوله دیگر به‌نام وازدفران، هر اپیدیدیم را به یک مجرای انزالی وصل می‌کند که این مجرا خود به پیشابراه وصل می‌شود. سه غده (یک جفت غده ساخت منی و غده پروستات)، مایعاتی را ترشح می‌کنند که وظیفه انتقال و تغذیه اسپرم را برعهده دارند؛ این ترشحات همراه اسپرم، مایعی به‌نام مایع منی را تشکیل می‌دهند.
[↑] وظایف دستگاه تناسلی مرد
وظیفهٔ عمده‌ای دستگاه تناسلی مردانه، ساخت هورمون‌های جنسی لازم برای تولید اسپرم و تکامل جنسی در دوران بلوغ، تولید اسپرم و آمیزش جنسی است.
[↑] تغییرات حاصل از بلوغ در پسران
بلوغ دوره‌ای است که طی آن مشخصات جنسی ظاهر و اعضای جنسی بالغ می‌شوند. در پسران، معمولاً بلوغ بین ۱۲ تا ۱۵ سالگی شروع می‌شود. غده هیپوفیز واقع در قاعده مغز شروع به ترشح هورمون‌هایی می‌کند که بیضه را برای تولید هورمون جنسی مردانه یعنی تستوسترون تحریک می‌کنند. این هورمون‌ها باعث ایجاد تغییراتی مثل بزرگی اعضای تناسلی و رشد موی بدن و سپس تولید اسپرم و افزایش میل جنسی می‌شوند.
[↑] روند تولید اسپرم
با فرا رسیدن زمان بلوغ، ساخت مداوم اسپرم در بیضه‌ها با سرعت حدود ۱۲۵ میلیون اسپرم در روز شروع می‌شود. اسپرم‌ها در اطراف دیواره‌های لوله‌های سمینیفر تکامل پیدا می‌کنند و دم‌های آن‌ها که آن‌ها را قادر به شنا کردن می‌کنند، به سمت مرکز لوله‌ها قرار می‌گیرند. اسپرم بالغ در یک لوله پیچ در پیچ به‌نام اپیدیدیم که پشت هر بیضه قرار دارد، نگهداری می‌شود. سرانجام اسپرم‌ها یا در طی فعالیت جنسی با انزال بیرون می‌روند و یا توسط ماکروفاژها خورده می‌شود و دوباره مونومرهای سازنده‌اش تبدیل می‌گردد. اشکال در ساخت یا آزادسازی اسپرم می‌تواند موجب ناباروری مردان شود.
[٣]
[۴]
[۵]
[٦]
[٧]
[٨]
[۹]
[۱۱]
[۱٢]
[۱٣]
[۱۴]
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]
[٢۱]
[٢٢]
[٢٣]
[٢۴]
[٢۵]
[٢٦]
[٢٧]
[٢٨]
[٢۹]
[٣٠]
[٣۱]
[٣٢]
[٣٣]
[٣۴]
[٣۵]
[٣٦]
[٣٧]
[٣٨]
[٣۹]
[۴٠]
[۴۱]
[۴٢]
[۴٣]
[۴۴]
[۴۵]
[۴٦]
[۴٧]
[۴٨]
[۴۹]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط دکتر مهدی خراسانی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]-
[۲]-
[۳]-
[۴]-
[۵]-
[۶]-
[٧]-
[۸]-
[۹]-
[۱٠]- برخلاف بیضه که از ریشهٔ عربی است، خایه واژه‌ای از ریشهٔ پارسی است که صورت‌های دیگر آن خاگ (فرهنگ کوچک) یا خایک (فرهنگ پهلوی) بوده‌اند.
[۱۱]-
[۱۲]-
[۱۳]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱۶]-
[۱٧]-
[۱۸]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[٢۱]-
[٢۲]-
[٢۳]-
[٢۴]-
[٢۵]-
[٢۶]-
[٢٧]-
[٢۸]-
[٢۹]-
[۳٠]-
[۳۱]-
[۳۲]-
[۳۳]-
[۳۴]-
[۳۵]-
[۳۶]-
[۳٧]-
[۳۸]-
[۳۹]-
[۴٠]-
[۴۱]-
[۴۲]-
[۴۳]-
[۴۴]-
[۴۵]-
[۴۶]-
[۴٧]-
[۴۸]-
[۴۹]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
□
[برگشت به بالا] [گفت و گو و نظر کاربران در بارهٔ مقاله]
