- واژه‌شناسی
- تاریخچه
- روزه‌داری در آیین یهود
- روزه‌داری در آیین مسیحیت
- روزه‌داری در آیین زرتشت
- روزه‌داری در دین مانوی
- روزه‌داری در آیین بودا
- روزه‌داری در دین اسلام
- روزه‌داری در آیین بهائی
- روزه‌داری از نظر علم پزشکی
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
[رژیم غذایی] [مناسک دینی]
روزه (به عبری: צום؛ به عربی: صوم؛ به انگلیسی: Fasting؛ به آلمانی: Fasten) به‌معنای پرهیز از خوردن، آشامیدن و یا لذت جنسی، به‌انواع مختلف، بخشی از کردارهای دینی در برخی ادیان و مذاهب مانند یهودیت، مسیحیت، آیین زرتشت، بودیسم، اسلام و بهائیت و جز آن‌ها است.[۱]
[↑] واژه‌شناسی
واژه روزه، در آيين يهود به زبان عبری «تعنيت»[٢] (رنج دادن جان) و در زبان عربی «صوم»[٣] (خودداری از عمل‌کردن) نامیده می‌شود. این واژه که احتمالاً از زبان‌های عبری، آرامی و سریانی گرفته است[۴]، در فرهنگ فارسی عمید، به‌معنای خوداری از خوردن و آشامیدن و سایر اعمالی که برای روزه دار منع شده از طلوع صبح تا غروب آفتاب، آمده و گفته شده است که روزه از سال دوم هجرت بر مسلمانان واجب شد، قبل از آن در هر ماه سه روز «روزهای ۱٣ و ۱۴ و ۱۵» روزه می‌گرفتند که ایام البیض می‌گفتند[۵].
[↑] تاریخچه
تحقيقات انسان‌شناسان نشان می‌دهد که قبايل بدوی قبل از شکار، پيش از خرمن، قبل از آغاز مراسم جادوگری، يا در ارتباط با مراسم قربانی با هدف آرام‌کردن خدایان خشمگين روزه می‌گرفتند. مقصود از روزه‌گيری گاهی افزايش حاصلخيزی زمين و باردهی بيشتر محصول بوده است و در فصل بهار روزه گرفته می‌شد[٦].
سرخ‌پوستان آمريکا به‌خاطر دفع آفت و فبايل سرخ‌پوست مکزيکی و اينکاهای اهل پرو روزه می‌گرفتند تا دل خدايان خود را به‌دست آورند.[٧]
در بين مصريان باستان روزه قبل از اعياد مذهبی گرفته می‌شد ولی جنبه‌ی اجباری نداشت. آسوری‌های و بابلی‌ها برای توبه از گناه روزه می‌گرفتند.[٨]
در ميان طرفداران مذاهب شرقی، هندوان، پيروان کنفوسيوس، تائوئيست‌ها و بودایيان به‌خصوص در تبّت روزه می‌گيرند[۹]. از ديدگاه بودایيان تبت، روزه بايد منجر به شرايط بی‌حرکتی شود که نمادی است از مرگ يا حالت قبل از تولد. در «جينسيم» روزه، همراه با دعا و ديگر مراسم مذهبی، فرد را از عالم خاکی جدا می‌کند و به او مدد می‌رساند که به‌حالت فراروی يا تصعيد برسد. در بين بودایيان، گاهی روزه به‌منظوری خاص قبل و بعد از انحام مراسمی مقدس گرفته می‌شود. مثلاً راهبان بودایی در بسياری از مناطق در روزهای معينی روزه می‌گيرند و با لحنی آهسته و زمزمه‌وار به گناهان خود اعتراف می‌کنند. سادوها (روحانيون هندو)، به بهانه‌های مختلف چه در دوران‌های خوشی و چه ناخوشی، روزه می‌گيرند و بدین‌وسيله برای خود کسب اعتبار می‌کنند[۱٠].
ریاضت بودایی یا فلسفه یوگى (هند) به‌عقیده هندوان، دستیابی به حقیقت یا اتحاد با خداى توانا از طریق یوگا (Yoga) یعنی یوغ نهادن حاصل مى‌شود. یوگا به ریاضت‌هاى سخت و طاقت‌فرسا دلالت مى‌كند و معمولاً با نشستن آرام و پیوسته به‌شكل چهار زانو و همراه با تأمل انجام مى‌گیرد، اما شیوه‌هایى دیگر نیز معمول است، مانند ایستادن، وارونه ایستادن، خم‌شدن و آویختن دست‌ها و زیستن بر روى تختی كه در سراسر آن میخ‌هاى تیزى سر بر آورده است. این عملیات چه بسا براى ده‌ها سال ادامه یابد و با مشقت‌هایى دیگر مانند در پیش رو نهادن آب و تشنه به‌سر بردن همراه باشد.[۱۱] با آن‌كه هدف از ریاضت وصول به‌حقیقت است، گاهى كشف و كراماتى را پدید مى‌آورد. یوگى (Yogin) معمولاً آن امور را مانع كمال خود مى‌داند و بسیار مى‌شود كه به آن خوارق‌عادت ابداً توجهى نكند و از اظهار آن روى بگرداند. حبس دم به‌گونه‌اى است كه بر اثر تمرین‌هاى سخت تنفس كاهش مى‌یابد و یوگى در طول سال به چند نفس بسنده مى‌كند. همچنین ضربان نبض و سایر كارهاى بدن را مى‌توان با یوگا در اختیار گرفت. در همه این حالات بدن شیوه‌هاى نوى را بر مى‌گزیند و زنده مى‌ماند. چه بسا یك یوگى را به‌مدت شش ماه دفن كنند و پس از این مدت قبر او را بشكافند و او را بیرون آورند و وى با یك‌بار تنفس زندگى را از سر گیرد. توانایی‌هاى دیگرى نیز براى برخى از آنان میسر مى‌گردد، مانند رهایى از جاذبه زمین، متوقف كردن قطار، به‌جوش آوردن آب با یك نگاه و غیره.[۱٢] دانشمندان مغرب زمین به تكرار، آزمایش‌هاى علمى گوناگونی روى یوگیان انجام داده و واقعى بودن این حالات را به اثبات رسانده‌اند. از جمله یك هیأت علمى فرانسوى به‌رهبرى دكتر بروس (Brosse) در ۱۹٣٦ تحقیقات و آزمایش‌هایى در باب یوگیان انجام داد و دستاوردهاى خود را منتشر كرد.[۱٣]
بر مبنای معتقدات ادیان ابراهیمی نیز از جمله عباداتی که خداوند آن را بر تمام ادیان الهی پیش از اسلام هم واجب کرد روزه است؛ چنان‌که در آیه ۱٨٣ سوره بقره به‌صراحت این موضوع را تاکید می‌کند که روزه بر شما واجب شد همان‌طوری که بر پیشینیان واجب گردید. در همین رابطه علی بن ابی‌طالب نیز می‌گوید روزه عبادتی است قدیمی که خدا هیچ قومی را از آن معاف نکرده است[۱۴]، جالب است که امام صادق می‌گوید کتاب‌های بزرگ آسمانی مثل تورات و انجیل، زبور و صحف در ماه رمضان نازل شده‌اند.[۱۵] در ادیان مختلف زمان و کیفیت احکام روزه تفاوت‌هایی با هم دارند.
جمیز هاکس در قاموس کتاب مقدس آورده است که می‌توان گفت حکم طبیعت است که در این مواقع پرورش و نمو را ترک می‌کند، اشتها را می‌برد و محرک اجتناب‌های دیگر نیز می‌باشد. به‌طور کلی در عهد عتیق و جدید، به‌هیچ وجه اشاره‌ای به این مطلب نیست که قبل از ایام موسی، روزه بدین نحو معمول بوده است؛ اما به چهل روز روزه داشتن موسی، ایلیا و عیسی اشاره شده است. در کتاب یونس نبی (یوناه در عبری) آمده است، در میان مردم نینوا (که مؤمن به دین الاهی نشده بودند) ایمان به تأثیر روزه در رفع بلاهای دنیوی و اخروی وجود داشته است. در این کتاب، پس از ذکر یأس یونس نبی از توبه قوم و روگردانی وی از آنان آمده است:
- «و مردمان نینوا به‌خدا ایمان آورده‌اند و روزه را ندا کرده، از بزرگ تا کوچک ایشان، پلاس‌ها پوشیدند و به محض این‌که خبر به ملک نینوا رسید از تختش برخاست و لباس عزتش را از بدنش کند. پلاس پوشیده، بر خاکستر نشست. پس از فرمان ملک و بزرگان در نینوا، بدین مضمون نداکنان گفتند که انسان‌ها، بهایم و گاوان و گوسفندان چیزی را نچشند و خوردنی‌ها را نخورند و آب را ننوشند و انسان‌ها و بهایم پلاس بپوشند و به‌خدا به‌شدت فریاد کنند و هر کسی از راه زشت خود و از ظلمی که در دستش است، برگردد. که می‌داند، شاید که خدا برگشته، تغییر به اراده‌اش بدهد و از شدت قهرش رجوع کند تا که هلاک نگردیم.»[۱٦]
حکم روزه و پرهیز غذایی در میان اغلب ادیان معمولاَ در نص تعالیم وجود دارد، اگرچه بعضی از احکام جزئی روزه‌داری، از قبیل برشمردن روزه‌های واجب و مستحب و نحوه روزه‌داری، نیز در سنت و سیره اولیای دین و تفاسیر بزرگان آمده است.
به‌هر حال آن‌چه از تعالیم ادیان الاهی برمی‌آید، روشن می‌کند که هدف از روزه‌داری به طور کلی، تهذیب نفس و ایجاد طهارت و پاکی معنوی و رفع رنج و بلایای طبیعی با کمک گرفتن از یک ریاضت شرعی است.[۱٧]
در آیین یهود سه راه متعارف برای تقرب به‌خدا و کسب رحمت او وجود دارد که عبارتند از روزه، دعا و صدقه. بر این اساس در یهودیت هدف از روزه داشتن نزدیکی به خداست و در این میان روزه یوم کیپور به‌عنوان روزه بزرگ و مهم‌ترین روزه در آیین یهود شمرده می‌شود. روزه یوم کیپوریا روزه توبه مهم‌ترین واقعه مذهبی یهودیان در طول سال است؛ روزی که تمام اقشار یهودی آن را گرامی می‌دارند، زیرا در این روز گناهان بخشوده می‌شوند. سایر روزه‌های واجب آیین یهود به مناسبت‌های مختلف تاریخی و بلایایی که بر قوم آن‌ها نازل شده است، گرفته می‌شود، مانند روزه استر که چون در زمان خشایار شاه، یعنی حدود ۲۳۰۰ سال پیش عده‌ای نقشه قتل‌عام یهودیان را کشیدند و یهودیان به‌رهبری یکی از پیامبران خود توبه کردند. بنابراین، به یادبود این اتفاق روزه استر وضع شده روزه استر مثل روزه مسلمانان از سپیده‌دم تا غروب آفتاب است[۱٨].
در مسیحیت، انجیل‌های متی، لوقا و مرقس و حتی رسالۀ پولس، روزه‌گرفتن را سبب استواری، پاکسازی و ریاضت روح می‌دانند، روزه مشهور مسیحیان روزه پیش از عید فصح (پاک) است. روزه در مسیحیت در زمان و بر اساس قوانین مذهبی انجام نمی‌شود و پیروان این دین آزادند تا در هر زمان به‌طور انفرادی یا دسته‌جمعی برای یک روز یا روزهای متعدد روزه بگیرند. هدف از روزه داشتن را نیز تواضع برای تقرب به‌خدا و طلب هدایت او می‌دانند. مسیحیان اعتقاد دارند روزه باعث می‌شود تا یاد بگیرم از خودخواهی انسانی دوری کنیم و از خود گذشتگی داشته باشیم. خالی از فایده نیست که بدانیم در آیین‌های مسیحی ایام روزه‌داری با هم تفاوت‌هایی دارد. این تفاوت‌ها به سه دسته تقسیم می‌شود. در آیین کاتولیک روزه چهارشنبه خاکستر و نیز جمعه‌الطلیب را روزه می‌گیرند و روزه‌گرفتن در سایر جمعه‌ها اختیاری است. ارتدکس شرقی دوره‌های مختلفی مثل روزه معراج مریم، میلاد مسیح و تمام روزهای چهارشنبه و جمعه مگر آن‌که مانعی باشد روزه می‌گیرند. در پروتستان روزه به‌خود افراد، کلیساهاو سازمان یا جوامع بستگی دارد[۱۹].
روزه در اسلام عملی است که انسان برای انجام فرمان خدا از اذان صبح تا اذان مغرب از چیزهایی که روزه را باطل می‌کند خودداری نماید[٢٠] و معنی واژهٔ «صوم» در سوره‌های مدنی همین است.[٢۱]
زمانی که محمد پیامبر اسلام با رسم روزه‌داری یهود در مدینه آشنا شد، این رسم را از آنان اقتباس کرد.[٢٢] محمدجریر طبری می‌نویسد:
- ابو جعفر گوید: «در همین سال (سال دوم هجرت)، روزه ماه رمضان مقرر شد و به‌قولی این به ماه شعبان بود. و چنان بود وقتی پیامبر به مدینه آمد، دید که یهودیان به روز عاشورا روزه می‌دارند و از آن‌ها سبب پرسید، گفتند: «این روزی است که خداوند آل‌فرعون را غرق کرد و موسی و همراهان وی را نجات داد.» پیامبر فرمود: «حق ما نسبت به موسی از آن‌ها بیشتر است» و آن روز را روزه داشت و بگفت تا کسان نیز روزه بدارند. و چون روزه ماه رمضان مقرر شد، نگفت که به روز عاشورا روزه‌دار شوند و از آن منع نفرمود.»[٢٣]
آیهٔ ۱۸۳ سورۀ بقره امر به روزه می‌کند که ظاهراً در رمضان سال دوم پس از هجرت فرو فرستاده شده است. در پی نزول این آیات و وجوب روزه‌گرفتن، وجوب روزهٔ عاشورأ از میان رفت. آیات دیگری نیز هستند که به روزه اشاره می‌کنند، مثل ۱۹۶ بقره، ۹۲ نسأ، ۸۹ و ۹۵ مائده و ۴ مجادلة. در آیهٔ ۳۵ احزاب واژهٔ «صائم» در کنار صفات دیگر، برای اشاره به مسلمانان متدین به‌کار رفته است[٢۴].
مسلمانان وقتی حكم وجوب روزه نازل شد، و آيه «كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ»[٢۵] را شنيدند، با خود گفتند مسيحيان عمل زناشویی و خوردن و نوشیدن را در اول شب انجام میدهند و در آخر شب از این کارها خودداری میكردند، بنابراین مسلمانان هم همينطور روزه گرفتند، این جور روزه گرفتن بر جوانها دشوار بود، چون نمیتوانستند از عمل زناشویی صرفنظر كنند، پيرمردان هم از نخوردن و ننوشيدن پس از خواب ناراحت بودند، و برخی خواب میماندند و به حكم روزه مسيحيان كه بعد از خواب افطار حرام بوده، ديگر نمیتوانستند سحری بخورند. بنابراین، آيه ۱۸۷ سورۀ بقره نازل شد[٢٦]، و بيان كرد كه عمل زناشویی و خوردن و نوشیدن در شب برای روزه‌دار در شب‌های ماه رمضان حرام نيست. این آیه پیش از جنگ خندق در سال ۵ هجری نازل شد.[٢٧]
[↑] روزه‌داری در آیین یهود
روزه گرفتن از عبادات یهودیان بوده است که چندین بار در عهد عتیق یا تنخ یهودی به آن اشاره شده است. موسی پیش از دریافت الواح عهد از یهوه، چهل شبانه‌روز در کوه سینا روزه گرفت و از خوردن و آشامیدن پرهیز کرد.[٢٨] داوود در هنگام بیماری پسرش از بت‌شابع زن اوریا، روزه گرفت.[٢۹] یهوشافط پس از پیروزی یهودیه بر موآبی‌ها و عمونیان چهل روز روزه گرفت.[٣٠] یوئیل[٣۱] و یونس[٣٢] برای دور کردن خشم خدا به مردم دستور به روزه گرفتن دادند. مردخای و استر نیز از دیگر از شخصیت‌های عهد عتیق هستند که پس از فرمان هامان وزیر اخشورش برای قتل عام یهودیان چندین شبانه‌روز روزه گرفتند.[٣٣]
یهودیان همچنین در روز تیشا بآو یا «نهمین روز از ماه عبری آو» که روزی است که معبد اورشلیم دو بار و در سال‌های ۵۸٦ قبل از میلاد و ۷۰ میلادی، تخریب شد، به روزه‌داری می‌پردازند. این روز «شوم‌ترین روز تاریخ یهود» شناخته می‌شود[٣۴].
در شریعت یهود، کلیه واجبات دینی براى دختران از سن ۱۲ سالگى و براى پسران از ۱۳ سالگى شروع شده و اجبارى است. بنابراین شرط سنی در روزه نیز همین است.[٣۵]
تمامی روزه‌هاى واجب و مستحب یهود، از سپیده صبح تا تاریکى کامل هوا انجام مى‌شود به‌غیر از روزهاى یُوم کیپور و روزه نهم آو که ۲۵ ساعت است و از غروب تا غروب است. این ۲ روزه استثنأ هستند[٣٦]. در روزه‌ها غیر از خوردن و آشامیدن، هیچ‌گونه محدودیت دیگرى اعمال نمی‌شود. غیر از روزه بزرگ یوم کیپور که تأکید ویژه‌اى بر انجام آن صورت مى‌گیرد، در همه روزه‌ها بیماران، افراد ضعیف، زنان باردار یا شیرده از روزه‌ها معاف هستند. در ایام عید و روزهاى شنبه و روزهاى اول ماه نو عبرى، گرفتن روزه ممنوع است.[٣٧]
[↑] روزه‌داری در آیین مسیحیت
بر اساس عهد جدید، فریسیان و پیروان یحیی روزه می‌گرفتند اما شاگردان عیسی روزه نمی‌گرفتند. در انجیل متی آمده است:
- و شاگردان یحیی نزد وی آمده، او را گفتند که چون است که ما و فریسیان روزه می‌داریم و شاگردان تو روزه نمی‌گیرند.
عیسی ایشان را گفت که آیا تواند شد که پسران در عروسی غمگین گردند تا آن‌که داماد با ایشان است، لیکن آن روزی که داماد از ایشان گرفته شود آن‌گاه صائم خواهند گردید.
هیچ‌کس بر پیراهن کهنه پارچه کرباس نو وصله نمی‌گذارد زیرا که آن‌چه به وصله می‌گذارد، دریدگی پیراهن را زشت‌تر می‌کند.
یا شراب تازه را در مشک‌های کهنه می‌ریزند والا آن مشک‌ها دریده و باده ریخته شود و مشک‌ها نباشند بلکه شراب تازه را در مشک‌های نو می‌ریزند تا هر دو بمانند.[٣٨]
با این حال عیسی در بیابان، چهل شبانه‌روز روزه گرفت و یحیی تعمیددهنده مکرر روزه می‌گرفت. متی از عیسی نقل کرده است که دیو جز به‌دعا و روزه از جسم انسان بیرون نمی‌رود. اما عیسی روزه ریاکاران را تقبیح می‌کرده است.
- و چون روزه می‌گیرید چون ریاکاران کشیده‌رو نباشید که چهره خویش را درهم می‌کشند تا در نظر مردم روزه‌دار نمایند، به درستی به شما می‌گویم که ایشان اجر خود را گرفته‌اند.
لیکن تو هرگاه روزه می‌گیری، سر خود را چرب کن و روی خویش را بشوی
تا در نظر مردم روزه‌دار ننمایی بلکه در نظر پدر خود که پدر تو نهان را می‌داند و آشکارا تو را جزا خواهد داد.[٣۹]
در قاموس کتاب مقدس آمده: «لکن از وضع رفتار مسیح به‌هیچ وجه معلوم نیست که خود روزه مخصوص داشت و یا امر به روزه مخصوص فرمود ولی یم وقت به زبان مبارک خود فرمود که شاگردانش بعد از فوت او روزه خواهند داشت[۴٠]. بنابر این، حیات حواریون و مؤمنین ایام گذشته عمری مملو از انکار لذات و زحمات بی‌شمار و روزه‌داری بود[۴۱]. و بر حسب نص انجیل خداوند ما این عادت را منظور نظر داشته حواریون آن‌حضرت نیز در موقع لزوم منظور و معمول همی‌داشتند[۴٢]. لکن امری بر حتمیت و وجوب آن نفرمودند[۴٣] و همواره باید متذکر باشیم که پرهیز و روزه در خود فی‌نفسه مفید فایده و مثمر ثمری نیستند. اما فقط هم چون مدد و اعانتی از برای تقدس و توبه می‌باشند[۴۴]. یکی از علامات ارتداد عظیم حکم پرهیز از گوشت می‌باشد[۴۵].»[۴٦]
[↑] روزه‌داری در آیین زرتشت
در آیین زرتشت روزه گرفتن و نخوردن آب و غذا به‌خاطر این‌که باعث سستی بدن و عدم فعالیت مفید و کار روزانه می‌شود ناپسند می‌باشد. چون این موارد در آیین زرتشت نکوهیده شده و بی‌کاری و تن‌پروری به‌شدت نهی شده است و در وندیداد، فرگرد سوم فقره ۳۳ نوشته شده:
- «... آن کس که سیر غذا می‌خورد، توانایی می‌یابد که نیایش بکند، کشاورزی کند و فرزندان به‌وجود آورد. جاندار از خوردن زنده می‌ماند و از نخوردن می‌میرد.»
اما برای افراط نکردن در خوردن گوشت حیوانات روزهای دوم و دوازدهم و چهاردهم و بیست‌ویکم هر ماه زرتشتیان از خوردن گوشت پرهیز می‌کنند این چهار روز متعلق به چهار امشاسپند وهمن، ماه و گوش و رام که از نگهبانان چهارپایان هستند می‌باشد.
به گفتۀ دکتر خورشیدیان، رییس انجمن موبدان تهران، در اوستا مفهوم روزه به روزه باطنی نسبت داده می‌شود و روزه ظاهری وجود ندارد. اگرچه امساک و تحت فشار قرار دادن جسم برای تمرکز بیشتر بر اعمال و مناسک دینی عملی ستودنی است. وی در تشریح معنای روزه باطن می‌گوید: «ما زرتشتیان باید در سه بخش معنوی «شنوایی»، «اندیشه» و «حساس» همیشه روزه داشته باشیم. این یدان معناست که از طریق این سه حس از نیکی دور نشویم و همیشه «اندیشه و حساس و شنوایی» مان سرشار از نیکی باشد.»
با این توصیف، در اوستا بر روزه بزرگ‌تری تأکید شده است و آن حفظ هفت عضو بدن، مشتمل بر دو چشم، دو دست، دو پا و زبان در تمام طول زندگی از هرگونه آلودگی است و این هفت عضو همیشه باید پاک نگه‌داشته شوند که از این عمل نیز تحت عنوان روزه یاد می‌شود.[۴٧]
[↑] روزه‌داری در دین مانی
مانویان دو نوع روزه داشتند که یکی از آن‌ها دو روز کامل و دیگری از صبح تا غروب بود و بر اساس شواهد نجومی زمانش تعیین می‌گشت. آن‌ها عیدی نیز داشتند که در روز پایانی ماه روزه برگزار می‌شد. در آن تصویر مانی را در دست گرفته و به گناهان خود اعتراف می‌کرند، یک تخت یا کرسی برای مانی خالی می‌گذاشتند[۴٨]. مانویان این عید را «بما» می‌نامیدند[۴۹].
[↑] روزه‌داری در آیین بودا
دین بودا برخاسته از آموزش‌های سیدارتا گوتاما است که ۵٣۵ سال پیش از میلاد به روشنایی رسید و بودا (کسی که به روشنی رسیده است) نام گرفت[۵٠]. او سیاق میانه‌روی را جایگزین ریاضت‌های شدید جسمی یا دنیاپرستی و خوش‌گذرانی زیاد کرد.
همه‌ی فرقه‌های اصلی بودیسم دوره‌هایی برای روزه دارند که معمولاً روزهای چهاردهم ماه و دیگر روزهای مقدس است. در آیین بودا، روزه به‌معنای خودداری از خوردن غذاهای جامد است، اما استفاده از برخی مایعات مانعی ندارد. روزه‌ی بوداییان روشی برای پاکسازی است.
[↑] روزه‌داری در دین اسلام
در اسلام، «روزه» یکی از واجبات و عبادات مهمّ دینی است که انسان برای انجام فرمان خدا از اذان صبح تا اذان مغرب تمام روزهای ماه رمضان از چیزهایی که روزه را باطل می‌کند خودداری نماید.
دربارۀ جایگاه «روزه» در این دین، بین اهل تسنن و تشیع اختلاف‌نظر است. از نظر اهل سنت، روزه، یکی از اصول پنجگانۀ ارکان اسلام است، اما شیعیان ارکان را به دو دسته اصلی و فرعی تقسیم می‌کنند و روزه نزد آنان یکی از فروع نه‌گانۀ دین محسوب می‌شود.
در قرآن، روزه برای کسانی که واجد شرایط تکلیف می‌باشند و عذر شرعی ندارند واجب معرفی شده است. کودکان، بیماران و در مذهب شیعه مسافران (با شرایطی خاص) از گرفتن روزه معاف هستند.
[↑] روزه‌داری در آیین بهائی
در تقویم بهائی، هر سال شامل ۱۹ ماه ۱۹ روز است. آخرین ماه از این سال، «شهرالعلاء» است که بهائیان در این ماه از طلوع تا غروب خورشید از خوردن و آشامیدن پرهیز کرده و روزه می‌گیرند. در این دین، نیز بیماران و مسافران (با شرایطی خاص) از گرفتن روزه معاف هستند.
[↑] روزه‌داری از نظر علم پزشکی
اغلب غذا نخوردن نسبت به‌جراحی یا دیگر اعمالی که نیازمند بی‌حسی هستند، به‌دلیل ریسک استنشاق ریوی محتوای معدی پس از القای بی‌حسی (یعنی استفراغ کردن و استنشاق استفراغ، که ذات‌الریه استشاقی خطرناکی را موجب می‌شود) ترجیح داده می‌شود.[] علاوه بر آن، آزمایش‌های مشخص پزشکی، مانند آزمایش کلسترول یا اندازه‌گیری مشخص گلوکز خون نیازمند چندین ساعت نخوردن است تا یک پایه‌ای استقرار یابد. در مورد کلسترول، اجتناب از نخوردن برای ۱۲ ساعت تمام، بیش اندازه‌گیری تری‌گلیسیرید را تضمین می‌کند.[]
اما از نظر پزشکی، بهترین نوع غذا خوردن این است که «به‌مقدار کم» و به «فواصل کم» خورده شود. با این حال، زمانی که در ایام روزه، بدن انسان گرسنه می‌ماند، ابتدا به پلی‌ساکاریدی به‌نام گلیکوژن در کبد دست می‌یازد اما میزان گلیکوژن در کبد به آن‌قدر نیست که پاسخگوی چند ساعت گرسنگی را بدهد. پس بدن شروع به استفاده از چربی‌ها می‌پردازد و چربی‌های ذخیره شده را به‌نوعی کتون (cetone) تبدیل می‌کند. بیشتر سلول‌های بدن این کتون را به‌عنوان ماده مغذی به‌کار می‌برند. به‌غیر از مغز!
مغز فقط از گلوکز برای تهیه انرژی جهت فعالیت‌های خود بهره می‌برد. با توجه به این‌که گلوکز در بدن وجود ندارد مغز ماده مغذی ندارد که کمبود ماده مصرفی مغز باعث مرگ سلول‌های مغزی به‌خصوص در مغز دختر بچه‌ها می‌گردد.
دومین اثر منفی روزه بر دستگاه گوارشی انسان است که سبب زخم معده می‌شود. با این وجود، تصفیه خون و پاکسازی بدن و... حرف‌های نادرستی است که پایه‌ی علمی ندارد و فقط از جانب پزشکان بی‌مسئولیتی از سر مصلحت‌جویی دینی گفته می‌شود.
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]-
[٢]-
[٣]-
[۴]-
[۵]-
[٦]-
[٧]-
[٨]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱٢]-
[۱٣]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱٦]- عهد عتيق، کتاب يونس، باب ۳، آیات ۵-۱۰
[۱٧]- موسوی، زهرا سادات، روزه در آیین یهود و مسیحیت، اخبار ادیان، آبان و آذر ۱۳۸۴، شماره ۱٦، ص ۳۱
[۱٨]-
[۱۹]-
[٢٠]- رسالۀ حسینی شیرازی، ص ۳۲۲
[٢۱]- Berg, C. C. "Ṣawm", In Encyclopaedia of Islam. vol. 9. Leiden: E. J. Brill, 1997. P. 94[٢٢]-
[٢٣]- تاریخ طبری، ج ۳، ص ۹۴٢؛ احمد بن ابی‌یعقوب در تاریخ یعقوبی، دربارۀ واجب‌شدن روزه می‌نویسد: «خدای عزوجل روزۀ ماه رمضان را واجب ساخت و یکسال و پنج ماه و به‌قولی یکسال و نیم پس از رسیدن پیامبر به مدینه در ماه شعبان قبله به‌سوی مسجدالحرام گردانده شد... فاصلۀ میان واجب‌شدن روزۀ ماه رمضان و گشتن قبله به‌سوی کعبه، سیزده روز بود.» (تاریخ یعقوبی، ج ۱، ص ۴٠۱)
[٢۴]-
[٢۵]-
[٢٦]-
[٢٧]- تفسیر الميزان، ج ۲، ص ۶۵؛ آیه ۱۸۷ سورۀ بقره
[٢٨]- خروج ۳۴: ۲۹
[٢۹]- دوم سموئیل ۱۲: ۱۵
[٣٠]- دوم تواریخ ۲۰: ۳
[٣۱]- یوئیل ۱۱: ۲۱
[٣٢]- یونس ۳: ۷
[٣٣]- استر ۴: ۲۱
[٣۴]-
[٣۵]- روزه در آیین یهود، سایت DVMJewish.com (جامع‌ترین سایت اینترنتی کلیمیان ایران)
[٣٦]-
[٣٧]- همان‌جا
[٣٨]- انجیل متی، باب نهم، آیات ۱۵ تا ۱۸
[٣۹]- انجیل متی، باب هفتم، آیات ۱۷ تا ۱۹
[۴٠]-
[۴۱]-
[۴٢]-
[۴٣]-
[۴۴]-
[۴۵]-
[۴٦]- مستر هاکس، قاموس کتاب مقدس، ص ۴٢٨
[۴٧]- روزه در آیین زرتشت، وبلاگ زرتشت
[۴٨]-
[۴۹]-
[۵٠]-
[↑] جُستارهای وابسته
□ روزه در هندویسم
□ روزه در دین یهود
□ روزه در آیین زرتشتی
□ روزه در آیین بودا
□ روزه در مسیحیت
□ روزه در دین اسلام
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20]
