- گیاه‌شناسی
- تاریخچه
- ترکیبات شیمیایی
- ارزش غذایی
- خواص درمانی
- کاشت و برداشت
- تولید بادام
- فرآورده‌های بادام
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
[میوه‌جات] [میوه‌های خشک]
بادام[۱] (به انگلیسی: Almond؛ به آلمانی: Mandel؛ به عبری: שקד מצוי با تلفظ «لُوز»)، نوعی میوه‌ای خشکبار یا آجيل است، که درخت آن بومی نواحی خاورمیانه و جنوب آسیا محسوب می‌شود. مغز بادام انرژی‌بخش و تسکین‌دهنده است[٢].
[↑] گیاه‌شناسی
بادام، میوۀ درختان گوناگونی از جنس آمیگدالوس (خانوادۀ گلسرخیان) که دوگونه است: شیرین و تلخ[٣].
[↑] تاریخچه
هر دوگونه‌ی شیرین و تلخ بادام از روزگاران کهن در سراسر حوزۀ مدیترانه (دریای روم) شناخته شده بوده و کشت و پرورش گونۀ شیرین آن از قدیم در یونان، آسیای صغیر، کشورهای مشرق دریای روم و خاورمیانه رواج داشته است[۴].
فرض بر این است كه خواستگاه اصلی بادام منطقه وسیعی از ایران و تاجیكستان و افغانستان تا غرب پاكستان بوده كه همراه كاروان‌ها به فنیقیه و از آن‌جا به یونان و بعدها توسط یونانی‌ها به سایر بنادر دریای مدیترانه انتقال و انتشار یافته است.
عبرانیان قدیم بادام شیرین را یکی از گرانبهاترین نعمت‌ها می‌دانستند، چنان‌که یکی از «ثمرات» که نیکوی این سرزمین کنعان برای فرمانروای مصر به ارمغان فرستاد، بادام بود[۵]. تئوفراستوس، فیلسوف و طبیعی‌دان نامی یونانی (ح ٣۷۱-۲٨۷ ق.م)، شاید قدیم‌ترین دانشمند غربی است که مطالب گیاه‌شناختی گوناگونی دربارۀ بادام و درخت آن ذکر کرده است[٦]. یونانی‌های دیگر، دیسقوریدوس (قرن اول میلادی) و جالینوس (قرن دوم میلادی)، که ترجمۀ عربی نوشته‌های آنان مأخذ اصلی داروشناسی و گیاه‌شناسی حکما و دانشمندان دورۀ اسلامی بوده است، عمده‌ی مطالب راجع به‌خواص و مصارف درمانی بادام را بیان کرده‌اند[٧].
[↑] ترکیبات شیمیایی
۴۹ ٪ دانه بادام را روغن تشکیل می‌دهد که ۶۲ ٪ آن اویئیک اسید غیر اشباع، ۲۴ ٪ لینولئیک اسید غیراشباع، و ۶ ٪ آن پالمیتیک اسید اشباع است. مقدار انرژی موجود در هر ۱۰۰ گرم مغز بادام، ۵۷۶ کیلوکالری است.
[↑] ارزش غذایی
بادام از نظر اين‌كه دارای مواد مغذی بسياری است، غذای بسيار خوبی تلقی می‌شود؛ اما چون سنگين و ثقيل‌الهضم است، نبايد در خوردن آن افراط شود و مقدار مصرف آن نبايد در روز بيش از ده دانه باشد. بادام هم‌چنين برای معده‌های ضعيف و سرد خوب نيست و افرادی كه معده ضعيف دارند بهتر است بادام را با شكر بخورد.
[↑] خواص درمانی
[↑] کاشت و برداشت
بر اساس تحقیقاتی دانشگاه «هرن» ترکیه، تا اکنون ٦٧ نوع بادام در افغانستان شناخته شده و افزون بر این، نهال چندین نوع بادام خارجی نیز در این کشور به‌صورت آزمایشی غرس شده که دو نوع آن با آب‌وهوای افغانستان سازگاری دارد.
[↑] تولید بادام
بادام افغانستان دارای کیفیت عالی است، اما برای عرضه در بازار جهانی به حمایت دولت نیاز دارد. بادام افغانستان در هندوستان، پاکستان، انگلستان و کشورهای حوزۀ خلیج فارس بازار خوبی دارد. با این حال، کشورهای امریکا، استرالیا، سوریه و ایران رقبای بازار بادام افغانستان هستند. در همین حال، گفته می‌شود که ورود غیرقانونی بادام‌های خارجی به پیمانه وسیع در ولایت بلخ، بادام داخلی را از رونق انداخته است. چون در مرزهای کشور به‌ویژه قسمت جنوبی کنترل دقیق وجود ندارد، بادام‌های خارجی نیز به‌صورت غیرقانونی وارد بازارهای داخلی می‌گردند. بیشتر این بادام‌ها امریکایی و استرالیایی هستند، که قیمت ارزان ولی کیفیت پایین دارند و از طریق پاکستان وارد کشور می‌شوند. در کنار واردات غیرقانونی بادام خارجی، آفت‌های طبیعی نیز باعث کاهش و از رونق افتادن بازار بادام در افغانستان شده است.
با این وجود، ارزش مجموعی صادارات بادام افغانستان، در سال ۱٣٨٨ خورشیدی، ۵٢ میلیون دلار و رقم صادارات بادام داخلی در سال ۱٣٨۹ خورشیدی ۵۹ میلیون دلار بود.
[↑] فرآورده‌های بادام
[٨]
[۹]
[۱٠]
[۱۱]
[۱٢]
[۱٣]
[۱۴]
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط … برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- واژه‌ی «بادام» ریشه و بنیاد فارسی داشته و از فارسی به زبان‌های ترکی، عربی، هندی و اردو وارد شده است.
[٢]-
[٣]-
[۴]-
[۵]- کتاب مقدس، سفرِ پیدایش، باب ۴٣: آیۀ ۱۱
[٦]- دو حکیم، فهرست، ذیلِ «dale ¨ Prunus amug»، ج ٢، ص ۴۴٠
[٧]-
[٨]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱٢]-
[۱٣]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱٦]-
[۱٧]-
[۱٨]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21]
