[تاجیکستان] [خاورشناسان تاجیک]
باباجان غفوروف (به تاجیکی: Бобоҷон Ғафуров؛ به روسی: Бободжон Гафуров؛ به انگلیسی: Bobojon Ghafurov) (زادۀ ۱۹٠٨ م - درگذشتۀ ۱۹٧٧ م)، تاریخ‌دان، خاورشناس و آکادمیسین نامی و اهل تاجیکستان بود[۱] که ضمن اشتغال به مقامات گوناگون به روزنامه‌نگاری نیز مبادرت می‌ورزید[٢] و به فعالیت علمی و پژوهشی در رشتهٔ تاریخ مردم تاجیک مشغول بود[٣].
[↑] زندگی‌نامه
باباجان غفوروف، در ٣۱ دسامبر سال ۱۹۰۹ میلادی، در روستای اسفزار ناحیۀ خجند تاجیکستان به‌دنیا آمد[۴]. پدر او به باغبانی اشتغال داشت و مدتی چند نیز کارگر راه‌آهن بود. در رشد و پرورش باباجان نقش مادر او، راضیه آزاد (شاعر تاجیک و نویسندۀ چندین دفتر اشعار) بسا بزرگ است[۵]. وی تحصیلات ابتدایی خود را نخست در دبستان روستای قستکوز و سپس در مدرسۀ ایستگاه راه‌آهن خجند کسب کرد. از سن ۱٨ سالگی در سازمان کومسومول مشغول به کار شد و پس از سپری کردن چند دورۀ تحصیلی در شهرهای سمرقند و استالین آباد (شهر دوشنبه کنونی) در مقامات دادگستری شهر دوشنبه انجام وظیفه کرد. وی در کنار وظایف گوناگون، به روزنامه‌نگاری نیز روی آورد و در صفحات مطبوعات مطالب و مقالات جالب به نشر رساند[٦]. پس از این، مهارت روزنامه‌نگاری خود را در مکتب روزنامه‌نگاری کمونیستی شهر مسکو تکمیل نمود و سپس، در دستگاه کمیتۀ مرکزی حزب کمونیست تاجیکستان منصوب شد و مدت ٢٠ سال در مقامات گوناگون حزبی، از جمله ۱٠ سال در مقام دبیر اول کمیته مرکزی حزب کمونیست تاجیکستان خدمت کرد[٧].
غفوروف همزمان با انجام وظایف در مقامات بلندرتبۀ حزبی و دولتی، به‌فعالیت علمی و پژوهشی در رشتهٔ تاریخ مردم تاجیک مشغول بود. او در سال ۱۹۴۱ میلادی، پس از پایان دورۀ اسپیرانتوری (تحصیلات تکمیلی) در انستیوی تاریخ آکادمی علوم اتحاد شوروی، از تز خود با موفقیت دفاع کرد و مفتخر به دریافت عنوان علمی کاندیدای علم تاریخ گردید. سپس، در سال ۱۹۵٨، به‌عنوان عضو وابسته و در سال ۱۹٦٨، به‌عنوان عضو حقیقی آکادمی علوم اتحاد شوروی برگزیده شد. در ضمن، وی عضو افتخاری چندین دانشگاه و مرکز معتبر علمی جهان نیز بود و همچنین به دریافت جایزۀ بین‌المللی جواهر لعل نهرو مفتخر شد. افزون بر این، ریاست کمیسیون بین‌الملی سازمان یونسکو در آموزش تمدن آسیای مرکزی را بر عهده داشت[٨]. چندی بعد به ریاست انستیتوی خاورشناسی آکادمی علوم اتحاد شوروی رسید[۹] و تا واپسین روزهای زندگی در این سمت باقی ماند[۱٠]. وی سرانجام، در ۱۱ ژوئیۀ ۱۹٧٧ میلادی درگذشت[۱۱].
[↑] آثار
پژوهش همه‌جانبه و عمیق تاریخ مردم تاجیک همیشه در محراق توجه باباجان غفوروف قرار داشت. او با استفاده از آخرین کشفیات باستان‌شناسی، مردم‌شناسی، سکه‌شناسی و منبع‌شناسی در صدد تدوین اثری جامع دربارۀ تاریخ تاجیکان برآمد. در سال ۱۹۴٧، اثر وی با عنوان «تاریخ مختصر خلق تاجیک» به زبان تاجیکی منتشر شد که دربارۀ تاریخ مردم تاجیک، یکی از قدیم‌ترین اقوام ساکن آسیای مرکزی، بود و در زمان خود به‌مثابۀ اثری جامع و کامل محسوب می‌شد. این کتاب، با اضافات و ضمیمه‌های لازم، سه نوبت در سال‌های ۱۹۴۹، ۱۹۵٢ و ۱۹۵۵ تجدید چاپ شد[۱٢].
با این حال، باباجان غفوروف پژوهش‌های خود را پیوسته ادامه می‌داد. در نهایت، در سال ۱۹٧٢، کتاب «تاجیکان» را به زبان روسی در شهر مسکو منتشر کرد که در آن زمان یک رویداد مهم علمی در علم تاریخ‌شناسی شوروی محسوب می‌شد[۱٣].
کتاب تاجیکان نه تنها در اتحاد شوروی سابق، بلکه در خارج از آن نیز کسب شهرت نموده، از سوی مورخان و خاورشناسان کشورهای شرق و غرب با صمیمیت استقبال شد و مورد ارزیابی عالی قرار گرفت[۱۴].
در سال ۱۹٧٧، این کتاب به زبان ژاپنی و در سال ۱۹٧٨ در ورشو به زبان لهستانی به چاپ رسید. در سال ۱۹٨۴، جلال‌الدین صدیقی، دانشمند معروف افغانستان، جلد اول کتاب تاجیکان را در کابل منتشر کرد[۱۵]. همچنین این کتاب، با اهتمام نشریات «عرفان» وزارت فرهنگ جمهوری تاجیکستان و با همکاری ایرانیان با حروف فارسی چاپ شد[۱٦].
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی گردآوری و ویرایش شده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]-
[٢]-
[٣]-
[۴]-
[۵]-
[٦]-
[٧]-
[٨]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱٢]-
[۱٣]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱٦]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□ غفوروف، باباجان، تاجیکان (تاریخ قدیم، قرون وسطی و دورهٔ نوین)، جلد اول و دوم، دوشنبه: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۷ خ.
□ ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد (به زبان‌های فارسی و انگلیسی)
[↑] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
