[آموزش و پرورش] [دبیرستان]
دبیرستان حبیبیه یا لیسه[۱] حبیبیه یا مکتب حبیبیه (سال تأسیس: ۱۹۰۳ م)، یکی از مکاتب (مدارس) شهر کابل است که از آن به‌عنوان نخستین کانون معارف مدرن در افغانستان یاد می‌شود.
[↑] پیشینه‌ی تاریخی
دبیرستان حبیبیه، یکی از قدیمی‌ترین دبیرستان‌های شهر کابل است که در سال ۱۹۰۳ میلادی[٢]، توسط امیر حبیب‌الله خان در منطقه پل باغ عمومی کابل بنیان گذاشه شد[٣].
در ابتدا، این مدرسه دارای کلاس‌های ابتدایی بود که مدت چهار سال دوام می‌کرد. سپس، کلاس‌های راهنمایی زیر عنوان «دورۀ رشدیه» دائر شد که سه سال را در بر می‌گرفت و پس از آن، دورۀ اعدایه شروع می‌شد که آن‌هم سه سال ادامه می‌یافت. تدریس این مکتب (مدرسه) از طرف ۱۲ معلم هندی و ۱۲ معلم افغان پیش برده می‌شد. معلمان افغان همه روحانی (قاری و مولوی) بودند و مدیر آن، یک فرد هندی به‌نام دکتر عبدالغنی خان بود.
دو تن از استادان نامور دبیرستان حبیبیه: ملک‌الشعرا قاری عبدالله‌خان و ملک‌الشعرا قاری عبدالحق بیتاب
در واقع، با تأسیس این مدرسه، دوران پرتنش گذار از «مدارس قدیم» به «مدارس جدید» در افغانستان آغاز شد. از این گذشته، در طی مدتی کوتاه، این مدرسه به محلی برای جنبش روشنفکری و مشروطه‌خواهی تبدیل شد. میر غلام‌محمد غبار می‌نویسد:
- مکتب حبیبه در ۱۹۰۳ تأسیس گردید و تا سال ۱۹۰۹ مرگز فعالیت‌های سیاسی شد و سرانجام معلمان و کارمندان مدرسه با عده‌یی از روشنفکران خارج مدرسه و هم عده‌یی از روشنفکران دربار در تماس آمده و به اتفاق هم به تشکیل یک حزب سری سیاسی به‌نام «جمعیت سری ملی» پرداختند. مرام این جمعیت تبدیل حکومت مطلق‌العنان به یک حکومت مشروطه، تحصیل استقلال افغانستان و نشر تمدن و فرهنگ جدید در افغانستان بود...
رئیس یکی از حلقه‌های عمده حزب تاج‌محمدخان بلوچی پغمانی و یکی از اعضای مشهور حلقه او جوهرشاه‌خان غوربندی و منشی او میر سید قاسم‌خان لغمانی (معلم مدرسه حبیبیه) بودند. در بین حزب یک حلقۀ مسلمان‌های هندوستانی نیز موجود بود که رئیس آن دکتر عبدالغنی‌خان پنجابی و اعضای آن مولوی نجف‌علی‌خان و محمدچراغ (برادران دکتر) و مولوی محمدحسین‌خان پنجابی (همه معلمین مدرسه حبیبیه) و امرالدین‌خان بود.
پس از کشف طرح توطئه ترور امیر حبیب الله خان توسط اعضای جمعیت سری ملی، و دستیابی شاه به فهرست تمام اعضای حزب، وی از گسترش معارف جدید در کشور هراسان شد و تنها به مجوز معارف ابتدایی اکتفا کرد. نیروهای ارتجاعی نیز برای الغای معارف جدید از هیچ‌گونه تلاش دریغ نمی‌ورزیدند. چنان‌که به گفتۀ غبار، باری نایب‌السلطنه سردار نصرالله‌خان، در دربار عام به امیر پیشنهاد کرد که مدارس موجود باید در کابل بسته شوند، زیرا «از معارف مشروطه می‌زاید و مشروطه نقطۀ مقابل تسلط شرعی سلطان است!»
بدین ترتیب، امیر حبیب‌الله‌خان این مدرسه را مسدود نمود و مدیر آن دکتر عبدالغنی‌خان، به امر شاه، مدت ۱۲ سال را در زندان سپری کرد.
در دورۀ امانیه، این مدرسه دوباره شاهد شکوفایی بود و بسیار رشد کرد. اما با سقوط سلطنت شاه امان‌الله، در دورۀ حاکمیت ۹ ماهه دولت ارتجاعی امیر حبیب‌الله کلکانی، بار دیگر درب‌های مدارس جدید، به‌عنوان نهادهای آموزش کفر بسته شد.
استادان لیسۀ حبیبیه - از راست به چپ: صمدخان پوبل، الحاج عبدالرئوف‌خان، سید اسکندرشاه‌خان (استاد رسامی)، استاد نعیم‌خان، صیف‌الله خان (معلم پشتو و سرمعلم) و محمدعزیزخان اعظمی
[↑] ...
[۴]
[۵]
[٦]
[٧]
[٨]
[۹]
[۱٠]
[۱۱]
[۱٢]
[۱٣]
[۱۴]
[۱۵]
[۱٦]
[۱٧]
[۱٨]
[۱۹]
[٢٠]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- واژۀ «لیسه» برگرفته از زبان فرانسوی در فارسی دری افغانستان، با کلمۀ فارسی «دبیرستان» مترادف می‌باشد.
[٢]- غبار، میر غلام‌محمد، افغانستان در مسیر تاریخ، ج ۱، ص ٧۱٧
[٣]-
[۴]-
[۵]-
[٦]-
[٧]-
[٨]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱٢]-
[۱٣]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱٦]-
[۱٧]-
[۱٨]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
