- گياه‌شناسی
- تاریخچه
- ترکیبات شیمیایی
- ارزش غذایی
- خواص دارویی
- يادداشت‌ها
- پيوست‌ها
- پی‌نوشت‌ها
- جُستارهای وابسته
- سرچشمه‌ها
- پيوند به بيرون
[گیاهان] [سبزیجات]
کلم فندقی یا کلم بروکسل (به انگلیسی: Brussels sprout؛ به آلمانی: Rosenkohl) که به‌نام «کلم دکمه‌ای» نیز خوانده می‌شود، گیاهی است از انواع سبزی، از تیره‌ای «کروسی فر»ها[۱] (Cruciferae) و از خانواده کلم.[٢]
[↑] گياه‌شناسی
کلم فندقی، از لحاظ طبقه‌بندی علمی، از فرمانروی گیاهان، از دسته‌ی گیاهان گلدار، از رده ی دولپه‌ای‌ها، از راسته‌ی کلم‌سانان[٣]، از تیره ی شب‌بویان[۴] یا چلیپائیان[۵]، از سرده‌ی کلم‌ها[٦] یا براسیکا و از گونه‌ی کلم[٧]. ظاهر این گیاه همانند کلم پیچ اما بسیار کوچک‌تر و به اندازه یک گردو است. هر ساقه کلم فندقی ده‌ها عدد کلم به‌بار می‌آورد که کلم‌های کوچک‌تر ِ آن خوش خوراک‌تر و بزرگ‌ترها غالباً تلخ و بی‌مزه هستند. این کلم در مقایسه با دیگر انواع ِ کلم، در برابر سرما مقاومت بیش‌تری دارد و در هوای سرد و خنک محصول بهتری می‌دهد.[٨]
[↑] تاریخچه
کلم فندقی یا کلم بروکسل در واقع یک سبزی اروپایی است که بیشتر از ٦۵٠ سال از قدمت آن در این قاره می‌گذرد. اولین‌بار ساکنان بلژیک به کاشت و مصرف آن روی آوردند. سپس، در سایر کشورها مورد استفاده قرار گرفت.[۹]
[↑] ترکیبات شیمیایی
در صد گرم کلم فندقی مواد زیر موجود است[۱٠]:
| انرژی | ۴٣ کالری (۱٧۹ ژول) | |
| کربوهیدرات‌ها | ٨،۹۵ گرم | |
| شکر یا قند | ٢،٢ گرم | |
| فیبر غذایی | ٣،٨ گرم | |
| چربی | ٠،٣ گرم | |
| پروتئین | ٣،٣٨ گرم | |
| ویتامین‌ها: | ||
| ویتامین آ | ٣٨ میکروگرم (۵٪) | |
| بتاکاروتن | ۴۵٠ میکروگرم (۴٪) | |
| لوتئین زآگزانتین | ۱۵۹٠ میکروگرم | |
| تیامین یا ویتامین ب۱ | ٠،۱٣۹ میلی‌گرم (۱٢٪) | |
| ویتامین ب۲ | ٠،٠۹ میلی‌گرم (٨٪) | |
| ویتامین ب۳ (یا نیاسین) | ٠،٧۴۵ میلی‌گرم (۵٪) | |
| ویتامین ب۵ یا اسید پانتوتِنیک | ٠،٣٠۹ میلی‌گرم (٦٪) | |
| ویتامین ب٦ | ٠،٢۱۹ میلی‌گرم (۱٧٪) | |
| اسید فولیک یا ویتامین۹ | ٦۱ میکروگرم (۱۵٪) | |
| کولین | ۱۹،۱ میلی‌گرم (۴٪) | |
| ویتامین ث | ٨۵ میلی‌گرم (۱٠٢٪) | |
| ویتامین ای | ٠،٨٨ میلی‌گرم (٦٪) | |
| ویتامین کا | ۱٧٧ میکروگرم (۱٦۹٪) | |
| مواد معدنی: | ||
| کلسیم | ۴٢ میلی‌گرم (۴٪) | |
| آهن | ۱،۴ میلی‌گرم (۱۱٪) | |
| مگنیزیم (منیزیم) | ٢٣ میلی‌گرم (٦٪) | |
| منگنز | ٠،٣٣٧ میلی‌گرم (۱٦٪) | |
| فسفر | ٦۹ میلی‌گرم (۱٠٪) | |
| پتاسیم | ٣٨۹ میلی‌گرم (٨٪) | |
| سُدیم | ٢۵ میلی‌گرم (٢٪) | |
| روی | ٠،۴٢ میلی‌گرم (۴٪) | |
| ترکیبات دیگر: | ||
| آب | ٨٦ گرم |
[↑] ارزش غذایی
کلم قندقی، با ارزش غذایی بسیار عالی است. مقادیر قابل توجه ویتامین ث (C) و هم‌چنین بتاکاروتن، اسید فولیک و آهن نیز در این سبزی یافت می‌شوند.[۱۱]
شكل ظاهرى کلم فندقی طورى است كه مى‌توان از آن براى تزيين هر غذايی استفاده كرد. خرد شده‌ای این سبزی مى‌تواند در سالاد جايگزين كاهو گردد. در هر نوع سوپ قابل استفاده است. به‌طور كلى اغلب خوراك‌هايی كه با كلم برگى درست مى‌شوند مى‌توانند با همان روش با كلم بروكسل تهيه گردند. كلم بروكسل پخته خواص بيش‌ترى دارد، چون سينه را صاف مى‌كند و خشونت سينه را برطرف مى‌سازد. براى شستشوى این سبزی بايد كلم‌ها را در آب سرد خيس كرد. مقدارى نمك هم به آب اضافه نمود تا ضدعفونی گردد[۱٢]. به‌همين حالت بايد براى مدت دو يا سه ساعت باقى بماند. بعد كلم‌ها باید آبكش گردد و چندبار با آب سرد شسته شود. سپس، كلم‌هاى شسته‌شده را در آب جوش ريخته و نمك اضافه گردد. آن‌گاه چند دقیقه جوشانیده شود و یا در مقداری کره تفت داده شود به اندازه‌ای که نرم شوند ولی تغییر رنگ ندهند. پختن یا تفت دادن زیاد باعث تیره‌شدن رنگ کلم بروکسل و ایجاد بوی نامطبوع آن می‌شود.[۱٣]
روى هم‌رفته سبزى بسيار خوشمزه و پرخاصيتی است. مى‌توان آن‌را به‌صورت تازه مانند ساير سبزيجات مورد استفاده قرار داد و يا در تهيه سالاد از آن كمك گرفت. اين امكان نيز وجود دارد كه با آن خوراك و غذاهاى مختلف درست شود.[۱۴]
[↑] خواص دارویی
کلم فندقی حاوی مقادیر زیادی کلسیم، گوگرد، ارسنیک و ید است که برای تقویت و رفع کم‌خونی مفید است. به‌واسطه گوگرد موجود در کلم بروکسل از ترشحات چربی پوست که منجر به ریزش مو می‌شود جلوگیری می‌گردد[۱۵]. این کلم، از نظر خاصيت بسيار به كلم معمولی شبيه است؛ با اين تفاوت كه اسانس سولفوره كه باعث تندى كلم مى‌شود و درمان بيمارى‌هاى روده، از جمله از بين بردن كرم، به‌كار مى‌رود، در آن كم‌تر يافت مى‌شود. به‌رغم این، با طعم ملايم غشاهاى مخاطى معده و روده‌ها را پاكيزه مى‌كند.[۱٦]
كلم فندقی به‌واسطه‌ى گوگردى كه دارد بر ضد ترشحات چربی زياد پوست كه منجر به ريزش مو مى‌شود مبارزه مى‌كند. معمولاً اين بيمارى در اثر فعاليت غيرمنظم غده‌هاى ترشح چربی به‌وجود مى‌آيد و گاهى پوست سر را مورد حمله قرار مى‌دهد و علت اگزمايی مى‌شود كه مى‌تواند صورت را هم فراگيرد[۱٧]. اين گياه چون داراى ارسنيك است، اشت‌ها را زياد مى‌كند، نيرو و جوانی مى‌بخشد و زيبايی و طراوت چهره را باعث مى‌شود.[۱٨]
كلم بروكسل به‌علت داشتن مواد گوگردى براى رفع خارش و شوره‌ى سر داروى بسيار خوبی است. براى اين منظور پوست سر باید با جوشانده‌ى غليظ برگ‌هاى اين كلم ماساژ داده شود. ماسك برگ كلم فندقى رنده‌شده و يا عصاره‌ى برگ آن پوست صورت را روشن و لكه‌هاى قهوه‌اى را برطرف مى‌كند. براى اين منظور باید هر روز عصاره‌ى برگ كلم بر پوست ماليده شود.[۱۹]
هم‌چنین این سبزی مقوى قلب بوده براى مواردى چون رماتيسم و نقرس مفيد است. مزاج را لينت مى‌بخشد و زمانی كه در آب پخته شود تأثير آن در لينت بخش مزاج بيش‌تر مى‌شود. قوه بينايی را افزايش داده، سردرد را تسكين مى‌دهد. تا حدودى خواب‌آور است. اگر به‌صورت تازه مصرف گردد مخصوصاً زمانی كه با سركه به‌شكل سالاد درآيد موجب رفع ورم طحال مى‌گردد. در صورتى كه با آن سوپ يا آش درست شود، سينه را نرم کرده سرفه را برطرف مى‌سازد. در كلم بروكسل مقدار زيادى ويتامين سی وجود دارد به‌همين دليل بدن را در مقابل ويتامين‌ها مقاوم مى‌نمايد.[٢٠]
[↑] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی برشتۀ تحرير درآمده است.
[↑] پيوست‌ها
پيوست ۱:
پيوست ٢:
پيوست ۳:
پيوست ۴:
پيوست ۵:
پيوست ۶:
[↑] پی‌نوشت‌ها
[۱]- «چلیپائیان» (Cruciferae) و تیره‌ی «شلغم» نام تیره‌ای از گیاهان است که آن را «شَب‌بویان» (Brassicaceae) یا «کَلَمیان» نیز نامیده‌اند. سردهٔ کلمی‌ها (Brassica) از این تیره است.
[٢]-
[٣]-
[۴]-
[۵]-
[٦]-
[٧]-
[٨]-
[۹]-
[۱٠]-
[۱۱]-
[۱٢]-
[۱٣]-
[۱۴]-
[۱۵]-
[۱٦]-
[۱٧]-
[۱٨]-
[۱۹]-
[٢٠]-
[↑] جُستارهای وابسته
□
□
□
[↑] سرچشمه‌ها
□
□
□
□
[↑] پيوند به بیرون
□ [۱ ٢ ٣ ۴ ۵ ٦ ٧ ٨ ٩ ۱٠ ۱۱ ۱٢ ۱٣ ۱۴ ۱۵ ۱٦ ۱٧ ۱٨ ۱۹ ٢٠]
