 |
|
آثار تاریخی کابل
از قصر پادشاه سابق افغانستان تا تخریب کابل
آثار تاریخی کابل
ابن بطوطه، در سفرنامه‌ی خود می‌نویسد: «کابل در گذشته شهر بزرگی بوده و اکنون قریه‌ای از آن باقی مانده است. طایفه‌ای از عجم که «افغان» نامیده می‌شوند، در آن سکونت گزیده‌اند. افغانان کوهستان‌ها و گردنه‌های مستحکمی در اختیار دارند، مردمی بسیار قوی هستند.»
اما، پس از ایلغار نادر افشار، ترکیب و ساختار جمعیت شهر کابل تغییر کرد، چنان که، بر اساس تحقیقات «لوی دوپره»، محقق آمریکایی که در سال ۱۹٧۵ در مورد ساختار جمعیت شهر کابل انجام داده است: نیمی از اهالی شهر کابل را در آن زمان فارسی‌زبانان «تاجیک» و «قزلباش» و یک چهارم آن را «هزاره‌ها» تشکیل می‌دادند که آنان نیز به زبان دری صحبت می‌کردند.
طبق این تحقیقات که در کتاب شناسنامه افغانستان، نوشته‌ی بصیراحمد دولت‌آبادی، منتشر شده، یک چهارم از مردم کابل را در آن‌سال قوم پشتون تشکیل می‌داد.
بنای جدید شهر کابل در دوره امان‌الله خان با تأسیس بلدیه (شهرداری) رونق تازه‌ای به‌خود گرفت. در سال ۱٣٠٢ خورشیدی «نظامنامه بلدیه (شهرداری)» و مدتی بعد نظامنامه شهر کابل منتشر شد و همه شهروندان موظف شدند که بر اساس نقشه شهرداری کابل اقدام به ساخت خانه کنند و قبل از ساخت بنا، شهرداری را باخبر سازند.
با روی کار آمدن حکومت «امان‌الله خان در فاصله ٨ کیلومتری جنوب غربی کابل «شهرک دارالامان» بنیاد شد و مدتی به‌عنوان منطقه‌ای نوساز مورد توجه اشراف شهر قرار داشت.
قصر دارالامان قبل و بعد از جنگ‌های داخلی مجاهدین افغان
در سال ۱٣۱٢ خورشیدی، محمدظاهر شاه در کابل به سلطنت رسید، از عمده تغییراتی که در زمان او در کابل صورت گرفت انتخاب شهردار کابل بود که با رأی مردم این شهر انتخاب شد.
شهردار جدید کابل چهره عمرانی شهر را تغییر داد و از بزرگترین دستاورهای وی احداث و تعمیر خیابان‌ها و توسعه امور شهری بود که این فعالیت‌ها تا زمان کودتای سال ۱٣۵٧ خورشیدی در کابل ادامه داشت.
در این زمان نقشه‌ای جدید از شهر تهیه شد و خیابان «میوند» که هم اکنون نیز در این شهر وجود دارد در دل شهر کشیده شد و یک خیابان دیگر از شمال به جنوب امتداد یافت.
جادۀ میوند قبل و بعد از جنگ‌های داخلی مجاهدین افغان
هر چند بر اثر تصمیمات تازه شهرداری کابل، که تا آن‌زمان با نام «بلدیه» از آن یاد می‌شد، برخی آثار و محله‌های تاریخی کابل مانند «گنبد کوتوالی» و قسمت زیادی از خانه‌های قدیمی نیز از بین رفت. اما، شهرداری، در مناطق مختلف این شهر، مانند «کارتۀ پروان»، «کاراته چهار»، «سید نور محمدشاه مینه»، «شهر نو» و «کوته سنگی» بین مردم کابل زمین توزیع کرد و در همین دوران، کارته پروان در شمال کابل بین خیرخانه و شهرآرا و کارته چهار بین خیابان دارالامان و مجتمع دانشگاه ایجاد شد و بعد از سال‌های ۱۹٣۴ مناطق مسکونی زیادی در نواحی غرب و شرق و شمال شهر ساخته شدند.
در منطقه شهر نو کابل نیز منازل با شکوهی ساخته شد و در کنار ویلاهای شخصی اشراف کابل سفارت‌خانه‌ها و باغ‌های وسیعی به‌وجود آمد.
منطقه «وزیر اکبر خان»، نیز از محله‌های جدید کابل بود که در شمال شرقی شهر نو در سال ۱۹٧٠ بنیاد نهاده شد. این منطقه از زمان ساخت تا کنون از مناطق اعیان‌نشین کابل محسوب می‌شود و اکثر خانه‌های آن به دیپلمات‌ها خارجی و مسئولان کشوری تعلق دارد.
نمای هوایی کابل
بنابراین، به‌تدریج خانه‌های جدیدی با معماری روز در کابل رو به افزایش نهاد و در سنت‌ها و عادات مردم شهر تغییراتی حاصل شد.
جمعیت شهر کابل در این دوره بالغ بر ٦٠٠ هزار نفر بود.
مردم کابل از گذشته تاکنون، بیشتر به‌زبان دری صحبت می‌کنند و این شهر را یک شهر فارسی‌زبان به‌حساب می‌آورند. چنان‌که حتی پشتون‌های این شهر نیز اکثراً به زبان دری سخن می‌گویند و از نظر مذهبی و قومی در طول قرن‌های گذشته شیعه و سنی و اقوام گوناگون در این شهر در کنار هم می‌زیسته‌اند.
از اقلیت‌های بارز و شناخته‌شده‌ی شهر کابل قزلباش‌های شیعه هستند که بیشتر در منطقه «چنداول» زندگی می‌کنند، این مردم، در گذشته اغلب پست‌های ساده و متوسط اداری را در اختیار داشتند.
مردم هزاره که آن‌ها نیز شیعه مذهب هستند و امروزه نیز در بیشتر مناطق کابل حضور دارند؛ به‌ویژه در مناطق «دهمزنگ»، «کارته پنج» سکونت اختیار کرده‌اند.
منطقه چنداول، «دشت برچی»، «تیمنی»، «قلعه شهاده» و «کارته سخی»، از دیگر مناطق شیعه‌نشین کابل است.
کارته سخی از نظر شیعیان آن دیار به‌خاطر زیارت سخی مورد احترام است و شیعیان زیادی در این منطقه زندگی می‌کنند.
با کودتای کمونیستی سال ۱٣۵٧ و به‌دنبال آن تجاوز شوروی به خاک افغانستان، رشد و توسعه شهر کابل متوقف شد و بسیاری از شهرواندان کابل توسط نیروهای دولت کودتا به شهادت رسیدند و بخشی از مردم نیز آواره شدند.
پس از سقوط رژیم دکتر نجیب‌الله، و با روی‌کار آمدن حکومت مجاهدین جنگ‌های داخلی آغاز شد، و شهر کابل به‌شدت آسیب دید و بیش از ٨٠ درصد این شهر ویران شد و بیش از ده‌ها هزار نفر در این شهر کشته شدند.
کابل بعد از جنگ‌های داخلی مجاهدین افغان
بخشی از مردم این شهر نیز به خارج از کابل آواره شدند که این روند با روی‌کار آمدن حکومت طالبان رو به افزایش گذاشت.
با آغاز تحولات جدید و روی‌کار آمدن حکومت حامد کرزی در افغانستان، بازگشت مردم افغانستان به کابل آغاز شده است و بر اساس برخی از آمارها در حال حاضر کابل بیش از ۴ میلیون جمعیت را در خود جای داده است که این میزان جمعیت، گنجایش شهری چون کابل را ندارد.
بر همین اساس قرار است «شهر نو» در منطقه شمال کابل ساخته شود و نقشه این شهر در سال ٢٠٠۹ به تصویب دولت افغانستان رسیده و دولت ژاپن نیز قرار است در این طرح به افغانستان کمک کند.
اکنون، کابل با جمعیتی ۴ میلیون نفری تبدیل به شلوغ‌ترین شهر افغانستان شده است. دویچه‌وله فارسی، در صفحه‌ی ویژه‌ی خود، زیر نام «از دریچه دوربین شما» و هم‌چنین خبرگزاری فارس، چندین عکس از این شهر باستانی و آثار تاریخی آن را منتشر کرده‌اند.
| ▲ | نگارخانه |
دانشنامۀ آریانا، با گردآوری عکس‌ها از دوره‌های مختلف، تاریخ این شهر کهن را به تصویر کشیده است. هر چند در روزگار نه چندان دور، در کابل سروهای کهن‌سال، باغ‌ها و عمارت‌های زیادی وجود داشت که نشانه‌هایی از غنای تاریخی و هنر معماران بزرگ و چیره‌دست این شهر بودند. اما آنچه در زیر آمده است، تنها میراث باقی‌مانده از گذشته تاریخی این شهر است و امروزه از بافت قدیمی و با شکوه کابل آثار زیادی به‌جا نمانده است.
این دیوار، که به‌عنوان هویت کهن و تاریخی و نماد مقاومت مردم افغانستان در برابر تجاوز بیگانگان محسوب می‌شود، اکنون در حال فروپاشی‌ست. آخرین‌بار، این دیوار در زمان شاه امان‌الله تعمیر شده بود.
[▲] يادداشت‌ها
يادداشت ۱: اين مقاله برای دانشنامهی آريانا توسط مهدیزاده کابلی ارسال شده است. طراحی صفحه نیز توسط نامبرده صورت گرفته است.
[▲] پی‌نوشت‌ها
[۱]- از قصر پادشاه سابق افغانستان تا تخریب کبوترخانه دینان، وب‌سایت فارسی دویچه‌وله: دوشنبه ٢۴ نوامبر ٢٠۱۴ - ٠٣ آذر ۱٣۹٣
[٢]- کابل، شهری با تاریخی کهن، وب‌سایت خبرگزاری فارس: پنج‌شنبه ۱۹ سپتامبر ٢٠۱۴ - ٢٨ شهریور ۱٣۹٣
[▲] جُستارهای وابسته
□ 1
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ وب‌سایت فارسی دویچه‌وله
□ وب‌سایت خبرگزاری فارس
