 |
|
افغانستان در مطبوعات ایران
سال ۱٣۵٧
گزارش‌ها: سقوط جمهوری افغانستان ۱
رویکرد این نوشتار به تحولات سیاسی و نظامی دو دهه افغانستان (از اردیبهشت سال ۱٣۵٧ تا سال ۱٣٧٧)، در مطبوعات ایران است که به تفکیک به‌صورت گزارش‌ها، مقالات و گفتگوها گردآوری شده است.
| روزنامۀ کیهان، شمارۀ ۱٠۴۴۹، شنبه ۹ اردیبهشت ۱٣۵٧: |
| جنگ خیابانی در کابل ادامه دارد |
|---|
به‌موجب آخرین گزارش‌هایی که ظهر امروز به تهران رسید، جنگ خیابانی در کابل، پایتخت افغانستان به‌شدت ادامه دارد و نیروهای کودتا در حومه‌ی کابل نیز با مخالفان خود درگیر نبرد هستند.
مقامات سفارت شوروی در هند می‌گویند نام سرهنگ عبدالقادر را نشنیده‌اند. اما یکی از مقامات سفارت افغانستان در هند می‌گوید که عبدالقادر در شوروی آموزش نظامی دیده است.
تماس جهان با کابل همچنان قطع است و تنها گزارش‌هایی که از افغانستان می‌رسد، فقط از رادیو کابل و از منابع دیپلماتیک است. این منابع می‌گویند، اجساد زیادی در خیابان‌های کابل ریخته است.
یک روز پس از کودتای ٧ ثور
اسلام‌آباد - خبرگزاری فرانسه: ناظران سیاسی در پاکستان عقیده دارند که اوضاع یک چندی در افغانستان آشفته و متشنج خواهد ماند و احتمال می‌رود که قبایل پشتون در مشرق و جنوب کشور که نسبتاً به دولت حاکم وفادارند، دست به مقاومت بزنند.
به گزارش خبرگزاری فرانسه، در اوایل کودتا، سربازان دو طرف می‌گفتند که نمی‌دانند برای که می‌جنگند و فقط به‌دستور افسران مافوق خود عمل می‌کنند.
در این احوال ژنرال عبدالقادر، رهبر کودتا در پیام خود گفت: «علیه هرکس که دستورهای شورای انقلابی را نقض بکند، اقداماتی به‌عمل خواهد آمد. برای نخستین‌بار در تاریخ افغانستان، آخرین بازمانده‌ها و آثار خانواده‌ی نادرخان جنایتکار و ستمگر، نابود شده است.» رادیو کابل هم گفت: «عصر محمدظاهرشاه به پایان رسید.»
رادیو کابل گفت: همه اعضای دولت اسیر مقامات تازه هستند. رادیو کابل در یکی از گزارش‌های خود به زبان فارسی از «پیروزی خلق» سخن گفت. البته کلمه‌ی «خلق» همچنین عنوان یکی از دو گروه کمونیست هوادار شوروی در افغانستان است؛ ولی به‌هر حال، گرایش کمونیستی کودتاچیان را نشان می‌دهد.
پرزیدنت محمدداوود
رادیو کابل، در یکی از گزارش‌های پنج‌شنبه شب خود گفت: خاک افغانستان از یوغ محمدداوود دیکتاتور آزاد شده است. حالا زمان برادری و برابری است. شورای ملی انقلابی مراقب حقوق شما است.
رادیو کابل در گرازش دیگری از قول عبدالقادر گفت: «ما برای همیشه از شر داوود راحت شدیم.» رادیو کابل همچنین اعلام کرد که قانون اساسی رژیم محمدداوود لغو شده و کشور از طریق دستورالعمل نظامی اداره خواهد شد. این قانون در بهار سال گذشته توسط «لویه‌جرگه» (مجلس بزرگ سنتی افغانستان) وضع شده بود و قدرت را در دست رئیس جمهوری متمرکز می‌کرد. اما قشر روشنفکر جامعه افغان این قانون را محکوم کرده بود.
شورای ملی انقلابی تعهد کرده که «سیاست دوستی نسبت به همه کشورها» در پیش گیرد و منشور ملل متحد را محترم بشمارد و اسلام را بزرگ بدارد.
اما ناظران سیاسی در اسلام‌آباد هیچ شکی ندارند که کودتا به‌دست جناح چپی ارتش انجام گرفته و رژیم تازه گرایشی به‌سوی شوروی خواهد دشت. محمدداوود، در این اواخر سران ارتش را که در شوروی آموزش دیده یا تمایلی نسبت به شوروی داشتند، کم کم کنار می‌گذاشت.
گفته می‌شود که شورشیان دسته‌ای از افراد ارتش هستند که گرایش دست چپی رادیکالی دارند و با سیاست «نرم» و «بیطرف» داوود مخالف بوده‌اند. اما رادیو هند گفت آن‌ها افسران مسلمان متعصبند.
هرگونه فعالیت سیاسی و اجتماعات در افغانستان محمدداوود ممنوع بود و پرزیدنت داوود بارها ضربه‌هایی بر چپ و راست وارد آورده بود. او بارها به وجود نیروهای «ضدملی» دست چپی و دست راستی در کشور اشاره کرده بود.
در مراسم تشیع جنازه میر اکبر خیبر، رهبر حزب کمونیست، که در ۱٢ روز پیش کشته شد، چندین هزار نفر شرکت کرده بودند و مراسم را به تظاهرات ضد آمریکایی خشنی تبدیل کردند که به‌دنبال آن حوادثی روی داد و دولت عده‌ای را بازداشت کرد. این تظاهرات با وجود ممنوعیت هرگونه فعالیت سیاسی برپا شد.
طنز سرنوشت این‌که کودتا درست چند روز پس از بازگشت محمدداوود، از نخستین سفرش به خارج، روی داد. او اخیراً با ملک خالد، انور سادات و موراجی دسای (در عربستان سعودی، مصر و هند) ملاقات کرده بود.
به موجب گزارش‌های جدید کاخ ریاست جمهوری عملاً به‌کلی ویران شده است. یک منبع آگاه گفت کاخ آتش گرفته سوخته است. هواپیماهای «میگ - ٢۱»، عصر روز پنج‌شنبه فرودگاه کابل را به مسلسل بستند. منابع آگاه گفتند که شورشیان پس از آن وارد فرودگاه شده و کنترل آن را در دست گرفتند. شورشیان پس از حمله به وزارت کشور در مرکز شهر، آن‌جا را گرفتند و کارکنان غیرنظامی آن‌جا را، در حالی‌که دست‌های‌شان را روی سرگذاشته بودند، بیرون کردند.
| کودتای کمونیستی، افغانستان را به جنگ داخلی کشاند |
|---|
اسلام‌آباد - خبرگزاری فرانسه: شورشیان تحت فرماندهی فرمانده پیشین نیروی هوایی افغانستان دیروز اعلام کرد «کنترل کامل» کشور را به‌دنبال کودتایی که در آن محمدداوود، رئیس جمهور، و برادرش کشته شدند، به‌دست گرفته‌اند. کودتاچیان گفتند داوود و برادرش به‌سبب خودداری از تسلیم به‌قتل رسیدند.
ولی منابع مستقل تایید نکردند که کودتای که پنج‌شنبه آغاز شد، به موفقیت رسیده باشد. منابع دیپلماتیک در دهلی نو گفتند گزارش‌هایی دریافت کرده‌اند که به موجب آن زد و خورد در کابل، پایتخت افغانستان ادامه دارد.
مرزها و فرودگاه‌های افغانستان همه بسته است و مجاری ارتباطی و مخابراتی همه قطع شده است. ولی دیپلمات‌های غربی در دهلی نو گفتند سفارتخانه‌های‌شان در کابل گزارش داده‌اند که در حدود ٢٠٠ جسد در خیابان‌ها افتاده است.
دربارۀ وضع مراکز مهم نظامی قندهار و هرات گزارشی در دست نیست. یک دیپلمات گفت «گرفتن کابل، به‌معنای تصرف افغانستان نیست. مقاومت به شکل جنگ چریکی ممکن است ماه‌ها ادامه یابد.»
یک بیانیه‌ی کوتاچیان که از رادیو کابل پخش شد، حاکی است که محمدداوود و برادرش نعیم «هنگام مقاومت در مقابل انقلاب در افغانستان کشته شدند. آن‌ها در مقابل نیروهای انقلاب دیوانه‌وار مقاومت می‌کردند.»
رادیو کابل گفت اوضاع کشور به‌حال عادی بر می‌گردد و «وضع تحت کنترل کامل نیروهای انقلاب قرار گرفته.» رادیو کابل گفت: «کلیه بخش‌های نیروهای مسلح از انقلاب در افغانستان حمایت کرده و وفاداری‌شان را بر شورای انقلاب تضمین کرده‌اند.»
منابع دیپلماتیک گفتند شورشیان تحت رهبری ژنرال عبدالقادر کودتا را پنج‌شنبه با مستقر کردن تانک‌ها در خیابان‌ها و پرواز جنگنده‌ها و در محاصره گرفتن وزارتخانه‌ها و تصرف وزارت دفاع آغاز کردند.
| دخالت هواپیماها |
|---|
در شب هنگام جنگ شدیدی در محله شهر که پادگان‌های نیروهای زمینی در آن واقع‌ست در گرفت. در صبح‌گاه جمعه زدوخورد تا حدی فرو خوابیده بود؛ ولی صدای شلیک پراکنده ادامه داشت. ضمناً هواپیماهای سوخوی-٧ نیروی هوایی موشک‌های به جادۀ دارالامان، در مرکز شهر به سمت وزارت دفاع و ستاد سپاه مرکز ارتش شلیک می‌کرد.
منابع گفتند هواپیماها با شلیک ضدهوایی شدید مواجه شدند، و یک هواپیما سرنگون شد. تودۀ دود سنگینی بر فراز شهر ۵٠٠ هزار نفری کابل چتر زده بود، و هیچ فرد غیرنظامی در خیابان‌ها دیده نمی‌شد. سربازان شورشی بعضی از سفارت‌های خارجی را محاصره کرده و به دیپلمات‌های آن‌ها اجازۀ خروج از محوطه سفارتخانه را نمی‌دادند.
دیپلمات‌های مقیم دهلی نو، خبر دقیقی از سرنوشت رئیس جمهوری ٦۹ ساله، که در ۱۹٧٣ زمام امور را در کودتایی نظامی به‌دست گرفت، با برادرش نعیم، ٦٨ ساله، که مشاور رئیس جمهور بود، ندارند. ولی خبرهای اعلام شده از رادیو افغانستان که دیروز پخش شده حاکی است که «داوود برای همیشه رفته است. داوود برای همیشه به ارادۀ مردم افغانستان محو شده است.»
گزارش‌های تایید نشده حاکی است کاخ سلطنتی سابق که رئیس جمهوری در آن سکونت داشت، بر اثر تیراندازی‌های ۵٠ تانک به‌کلی ویران و همسان خاک شده است.
پس از یک شب جنگ خونین
در یک گزارش رادیویی دیگر گفته شد، شورای نظامی انقلابی جدید قانون اساسی مصوب ۱۹٧٧ را لغو کرده و به افسران عالی‌رتبه ارتش دستور داده است خود را به وزارت دفاع معرفی کنند تا «بر طبق قانون نظامی مجازات شوند.»
در همین گزارش ضمن این ادعا که شورا بر کلیه اردوگاه‌های نظامی مسلط است، گفته می‌شود اجتماعات علنی ممنوع، مقررات منع عبور و مرور ٨ شب تا شپیده‌دم برقرار شده و کلیه قوانین از طرف شورای نظامی انقلاب وضع خواهد شد.
عبدالقادر در یک برنامه‌ی رادیویی که قبلاً پخش شده بود، گفت: «برای اولین‌بار قدرت به‌دست مردم افتاده است.» وی ضمن اشاره به خانوادۀ محمدظاهرشاه، پادشاه سابق افغانستان، و محمدداوود، که او را برانداخت گفت: «آخرین بازماندۀ امپریالیسم و ستم محمدظاهری از بین رفت.»
داوود و ظاهرشاه پسر عمو، داماد و برادر زن بودند، و داوود از ۱۹٣۵ تا ۱۹٦٣ ریاست دولت افغانستان را به‌عهده داشت.
عبدالقادر گفت دولت جدید در سیاست خارجی از عدم تعهد «مطلق» پیروی خواهد کرد، ولی دیپلمات‌های مقیم دهلی نو از اظهارنظر دربارۀ گرایش‌های سیاسی شورای نظامی انقلاب خودداری کردند.
افغانستان که با کشورهای شوروی، پاکستان و ایران هم‌مرز است و به دریا راه ندارد، از دیرباز با همسایه بزرگ کمونیست خود روابط نزدیک داشته، و شوروی طرف بزرگ بازرگانی آن بوده است؛ ولی افغانستان از ایالات متحده نیز کمک دریافت می‌کند.
یک دیپلمات افغان در دهلی نو گفت عبدالقادر در حدود ۴٠ سال دارد و در کودتای ۱۹٧٣ محمدداوود هم شرکت داشته است. در آن‌وقت وی فرمانده یک پایگاه هوایی بود. بعد از کودتا، داوود او را به فرماندهی نیروی هوایی گماشت؛ اما سال گذشته درجه‌اش را تنزل داد و برکنارش کرد.
رادیو کابل دیروز در برنامه دیگری گفت: «رژیم داوود مظهر بی‌عدالتی، خفقان، استثمار و فساد بود.» در این گزارش گفته شد «داوود در صدد بود از طریق شبکه‌ی باجگیری و ارعاب خود، همه افراد محترم و وطن‌پرست را محو و نابود کند.»
| تهدید به‌عمل انضباطی شدید |
|---|
رادیو کابل گفت: «داوود به‌جای آن‌که دولت خود را به صیانت جان، شرف و اموال شهروندان بگمارد، آن‌را به رژیمی جلاد تبدیل کرده بود.» این رادیو گفت: «ظاهرشاه، پادشاه سابق، هیچ‌وقت غم مصالح ملی را نمی‌خورد، بلکه به‌جای منافع ملی و ارزش‌های انسانی، دنبال کار و آرمان خود بود.»
رادیو کابل به مردم افغانستان به‌خاطر جرأتی که در برقرار کردن «دموکراسی واقعی» در کشور به‌خرج داده‌اند، تبریک گفت.
رادیو کابل در برنامه‌های دیروقت جمعه شب خود چنین گزارش داد: «ژنرال‌ها و افسران عالی‌رتبه ارتش طبق دستور شورای نظامی انقلابی معرفی خود را به وزارت دفاع آغاز کرده‌اند.»
این رادیو افزود، در میان معرفی‌شدگان، افسران نظامی و غیرنظامی وفادار به رئیس جمهوری مقتول دیده می‌شوند. این‌گونه شخصیت‌ها تهدید شده‌اند که در صورت خودداری از معرفی خود و ابراز وفاداری به دولت نظامی، «عمل انضباطی شدید» درباره‌شان انجام خواهد شد. رادیو ادعا کرد وزیران سابق نیز خودشان را به وزارت دفاع معرفی کرده‌اند.
رادیو کابل تکرار کرد که شورای انقلاب به «منشور ملل متحد، عدم تعهد و روابط حسنه با همه کشورها» وفادار خواهد ماند. این رادیو در برنامه دیگر گفت: «مخالفت با انقلاب، جرمی غیرقابل بخشش است.»
خبرگزای رویتر نوشته است، گمان زدن دربارۀ اندازه مقاومت دشوار است. در بعضی از گزارش‌ها اظهارنظر شده است که رژیم جدید به‌تدریج بر واحدهای ارتش مسلط می‌شود؛ در حالی‌که در بعضی دیگر گفته می‌شود که معلوم نیست چه مدت طول خواهد کشید تا رژیم جدید خود را پابرجا سازد.
یک دیپلمات اظهارنظر کرده است که «زد و خورد طولانی ممکن است به مشکلات بین‌المللی خطرناکی منجر شود.» ضمناً منابع دیپلماتیک اظهارنظر کردند که حمله هواپیماها به پادگان‌ها ممکن است به مرگ عده‌ای زیادی منجر شده باشد، چنانچه در خیابان‌های اطراف پادگان‌های که بمباران شده، اجساد زیادی دیده شده است.
دیپلمات‌های مقیم دهلی نو همچنین گفتند کودتا ظاهراً توسط سپاه تانک کابل آغاز شد. یک گزارش حاکی از این بود که کنسولگری فرانسه هدف ضربات گلوله‌های تانک قرار گرفت و منهدم شد. از تلفات این حادثه گزارشی داده نشد. یک دیپلمات فرانسوی در دهلی نو گفت فرانسه در کابل سفارتخانه دارد نه کنسولگری و گفت اطلاعی از حمله بر آن دریافت نکرده است.
[▲] يادداشت‌ها
روزنامۀ کیهان، شمارۀ ۱٠۴۴۹، شنبه ۹ اردیبهشت ۱٣۵٧؛ گزارش‌ها به‌علت تراکم مطالب، در صفحات بعدی ادامه دارد.
[▲] پی‌نوشت‌ها
□
□
□
[▲] سرچشمه‌ها
□ گردآوری مهدیزاده کابلی از روزنامۀ کیهان چاپ تهران
